Gemeenteraad moet dringend hervormd worden
Het is steeds lastiger om kandidaten te vinden voor de gemeenteraad. Dit concludeerden wij al enige tijd geleden en wordt door onderzoek van Nieuwsuur bevestigd: 97 van de 220 reagerende gemeenten heeft moeite met het vinden van potentiële raadsleden voor de kieslijsten.
Uit bittere armoede worden in sommige plaatsen hele partijafdelingen opgedoekt. Niemand wil meer, waarom eigenlijk niet?
Aanzien
Volgens minister van Binnenlandse Zaken Plasterk heeft het imago van politici te maken met de terugloop in belangstelling. Hij stelt vast dat “het aanzien van de politiek niet stijgt”, daar heeft hij wel een punt, maar is het aanzien van de politiek niet al jaren of zelfs decennia tanende? Zijn we ooit tevreden met onze vertegenwoordigers en het bestuur?
Veel werk, niet sexy
In dezelfde uitzending van Nieuwsuur vertelt een SP-raadslid dat het veel werk is. De beste man strijkt een vergoeding op van € 450,- per maand, voor 20 uur per week. Ik durf de man niet te zijn die hem een zakkenvuller noemt. Maar het is vooral “niet sexy”. Dagelijks worstelen met ambtelijke stukken over groenvoorziening en hondenveldjes, daar scoor je geen vrouwen mee in de kroeg.
Het sociaal-democratische parkeerpaaltje
Het grootste probleem met de gemeenteraad is de partijenstructuur. Alsof het een echte parlementaire democratie is. Waarom spelen we op lokaal niveau toch Tweede Kamertje? Ik, en ik vermoed dat ik niet de enige ben, heb toch nooit precies uit kunnen vinden hoe je besluit om een parkeerpaaltje neer te zetten vanuit een sterke sociaal-democratische traditie. Ik zou tot op de dag van vandaag niet weten hoe je een straat opnieuw asfalteert op christen-democratische basis. Bekijkt u voor de aardigheid eens de agenda van uw gemeenteraad, en probeer eens in te schatten welke partij voor welk voorstel gaat stemmen: het is niet te doen. Een tombola.
Miljoenen
Begrijp mij niet verkeerd, het gaat hier niet om peanuts. De geldbedragen die gemoeid zijn met de projecten waarin gemeenten investeren (nieuwe wegen, winkelcentra en stationsgebieden) zijn niet misselijk, maar veranderen de kern van het probleem niet. De belangrijkste beslissingsfactoren voor miljoenenprojecten zijn niet de partijprogramma’s, noch de idealen, maar de plaatselijke belangen. De implicaties voor omwonenden, voor het zicht en voor de gemeentelijke schatkist.
Op de schop
Hoewel idealistische of partijmotieven geen duidelijke rol spelen bij het gros van de besluiten is de gemeenteraad een belangrijk orgaan. De besluiten die genomen worden gaan ons allen namelijk heel direct aan. In de toekomst worden de verantwoordelijkheden van de gemeenten alleen maar uitgebreid en is het van groot belang dat er kundige mensen bij de vergaderingen aanzitten die het gemeentebestuur controleren. Merk op dat hoewel de verantwoordelijkheden van de gemeente groter worden (AWBZ, participatiewet) dit niet perse betekent dat er op lokaal niveau politiek over bedreven hoeft te worden vanuit (partij-)idealistische gronden. Sterker nog, de gemeente is vooral een uitvoerende instantie, die binnen het kader van de lokale verhoudingen de regelingen handen en voeten geeft. Dit moet goed gebeuren en goed gecontroleerd worden, maar daar hoef je geen VVD’er of PvdA’er voor te zijn. Liever niet zelfs.
De vraag rijst dan ook: willen we niet af van de kieslijsten met partijen? Stel de lijsten open voor iedereen die iets te zeggen meent te hebben over het beleid van de gemeente. Zet het beroep van de kandidaat achter zijn naam en laat de burger beslissen wat voor kennis er nodig is in de raad. Waar men nu partijlijsten ziet zou men in de toekomst de kandidaten op expertisegebied kunnen ordenen, om enige orde te scheppen. Zo maak je van de gemeenteraad een poule van experts die gewogen beslissingen kunnen nemen en de financiële implicaties van de besluiten doorzien—waar het nu aan lijkt te schorten.
Radicaal
Een dergelijke structuur zal wellicht te radicaal zijn om de weerbarstige politieke realiteit te kunnen overwinnen. Het is maar zeer de vraag of uit die club van experts ooit één wethouder tevoorschijn komt die zich gelukkig mag prijzen met het vertrouwen van (de meerderheid van) de raad. Maar ook een andere weg is niet ondenkbaar. Om de geloofwaardigheid van de gemeenteraad te herstellen zou je ook kunnen denken aan een stelsel waar landelijke partijen worden uitgesloten van deelname aan de verkiezingen en alleen lokale partijen mee mogen doen, om zo de geloofwaardigheid te herstellen. Als de structuur geloofwaardig is, komen die raadsleden vanzelf weer terug.
Wij dromen alvast van een land waar nooit meer een sociaal-liberale verkeersdrempel aangelegd wordt.
