Gebruikte Johannes Vermeer foto’s als basis voor zijn schilderijen?
Gebruikte Johannes Vermeer foto’s als basis voor zijn schilderijen? Het lijkt een onmogelijke theorie, maar uitvinder Tim Jenison uit Texas zocht uit dat dit mogelijk is.
Jenison is al lange tijd geobsedeerd door de schilderkunst van Vermeer, zo schrijft hij op blog BoingBoing. ‘De schilderijen van Vermeer zijn legendarisch door hun realisme. Velen hebben al gespeculeerd dat hij gebruik moet hebben gemaakt van een soort optische technologie om zo’n realistisch resultaat te krijgen.’ Maar nog nooit heeft iemand aangetoond hoe hij dit in de zeventiende eeuw zou hebben kunnen doen.
Op een avond in 2008, Tim Jenison zat in bad, schoot hem iets te binnen. Zou Johannes Vermeer gebruik hebben gemaakt van een soort camera obscura? De werking van camera obscura is algemeen bekend: in een zijde van een donkere doos wordt een lens gemonteerd, en door die lens verschijnt dat voorwerp vóór de lens ondersteboven op de achterwand.
Vermeer: schilder of nerd?
Ja, is het antwoord, dat zou hij hebben kunnen doen. Leonardo da Vinci maakte namelijk in 1519 al gewag van deze techniek, maar ook later in de zestiende en de zeventiende eeuw wordt veelvuldig over de camera obscura bericht. Maar de andere vraag, zo stelt Jenison, is veel belangrijker. Heeft Johannes Vermeer kleurenkopieën kunnen maken met een camera obscura? Want, zo stelt de Texaan, niet alleen het licht en de voorwerpen zijn uiterst realistisch, ook de kleuren zijn perfect gelijkend.
Jenison bedacht daarvoor een techniek: door een zelf geslepen lens boven het doek te houden kon hij de kleuren van het stilleven vergelijken met de kleuren van zijn palet. (Hoe hij dat precies heeft gedaan ziet u hier.) Na enkele jaren denken, maken en schilderen was zijn zelfgeschilderde replica van het schilderij De Muziekles klaar. En het resultaat mag er zijn, zo kunt u onderaan deze pagina zien. Op de vraag of Johannes Vermeer 350 jaar geleden met eenzelfde techniek ‘kleurenfoto’s’ heeft gemaakt die hij als het ware kopieerde met zijn penseel kan Jenison geen uitsluitsel geven. ‘Maar mijn standpunt is dat als ik, als onervaren schilder, met deze techniek die ook in de zeventiende eeuw voorhanden was, een schilderij kan maken dat in de richting van dat van Johannes Vermeer komt – het niet onwaarschijnlijk is dat hij het ook zo heeft gedaan.’
Er is ook een documentaire over de zoektocht naar het geheim van Johannes Vermeer gemaakt: Tim’s Vermeer. Onderaan deze pagina vindt u de trailer.
