Duurzaam ganzenoverlast bestrijden: ‘Alleen de snavel heeft nog geen bestemming’
Jaarlijks worden honderdduizenden ganzen gedood in Nederland. Het overgrote deel daarvan wordt vernietigd in een destructiefabriek. Dat is zonde, want bijna elk lichaamsdeel van de gans is te gebruiken voor consumptiedoeleinden.
Kunstenares Vera Knoot (21) uit Utrecht heeft zich ten doel gesteld om de duizenden ganzen die jaarlijks worden afgemaakt van de verbrandingsoven te redden en ze bereikbaar te maken voor de consument. Met haar afstudeerwerk Geese.project hoopt ze dat te bewerkstelligen. Zo is het haar als eerste ter wereld gelukt om ganzenleder te maken. “Mijn doel is om uiteindelijk grote schoenen- en tassenfabrikanten zover te krijgen dat ze ganzenleder gaan gebruiken voor hun producten. Dan is hun dood in ieder geval niet voor niets.”
Hoe ben je op het idee voor dit project gekomen?
“Ik liep vorig jaar op een biologische voedselmarkt, en daar zag ik een poelier een gans fileren. Eigenlijk vond ik dat best choquerend om te zien, maar tegelijkertijd vond ik mezelf ook hypocriet, want ik eet wel kip. Ik dacht: als ik er maar lang genoeg naar blijf kijken, gaat die walging misschien wel over. De poelier zag me kijken en vroeg of ik hem even wilde helpen met fileren. Dus dat deed ik. Hij vertelde me ondertussen dat er in Nederland jaarlijks zo’n 250.000 ganzen worden gedood en dat het overgrote deel simpelweg wordt vernietigd. Dat zette me aan het denken. Ik wilde iets bedenken om die ganzen een betere bestemming te geven dan de destructiefabriek.”
En toen dacht je: ik ga tassen maken van ganzenleder.
“Nee, dat niet. Ik wilde in eerste instantie kijken of ik leder kon maken van ganzenhuid. Het leer dat wij kennen is meestal afkomstig van koeien. Ganzenleer kennen wij eigenlijk helemaal niet. Terwijl: je kunt elke huid bewerken. Er zijn zelfs voorbeelden van boeken die een omslag hebben van mensenhuid, bijvoorbeeld in de bibliotheek van Harvard. Ik ging dus op onderzoek uit en toen bleek dat er nog geen recept was voor het looien van ganzenhuid, dus dat heb ik eerst gemaakt.”
Leg eens uit?
“Om leder te maken moet je de huid conserveren. Dat doe je door de eiwitcellen van de huid als het ware aan elkaar te plakken: door de huid in verschillende baden te leggen verander je de consistentie van die eicellen en kan de huid niet meer gaan rotten. Met een looier uit Oosteind heb ik een recept gemaakt, dat wil zeggen de verschillende baden om een huid te conserveren samengesteld, om de huid tot leder te verwerken. Dat ging door middel van trial and error, maar het is gelukt. Inmiddels hebben we vijf lappen ganzenleder.”
Waarom werd dat nog niet eerder gedaan?
“Ik weet dat er wel leder wordt gemaakt van struisvogelhuid, maar van ganzen hoor je het niet zo vaak. Ik denk dat de dieren te klein zijn, en dat het dus te arbeidsintensief is om die huid te verwerken. Een deel van het leder dat ik heb gemaakt voor mijn afstudeerproject heb ik verwerkt in sieraden, maar je kunt er ook tassen en schoenen van maken. Daar is het materiaal heel goed geschikt voor.”
Voor de duidelijkheid: jij wilt alles van de afgemaakte ganzen gaan hergebruiken?
“Ja. Zoals ik al zei worden er jaarlijks ongeveer en kwart miljoen ganzen afgemaakt. Zo’n tien procent belandt, mede door inzet van Hollands Wild, al bij de consument. Maar met het overgrote deel wordt niets gedaan. En dat is gek: we verbouwen maïs voor de kippen die we uiteindelijk consumeren, maar knallen de vogels die de maïs opeten af en gooien ze – cru gezegd – gewoon weg. Dat klopt niet helemaal.”
Maar ik heb nog nooit gans in de supermarkt zien liggen.
“Nee, dat klopt. Daar is Hollands Wild dan ook heel hard mee bezig, om dat vlees bereikbaar te maken voor de consument. Nu is het vaak alleen nog bij de polier of in een restaurant te verkrijgen.”
Wat kan er met de rest van de gans gedaan worden?
“De veren worden al gebruikt als vulling voor kussens en dekens. De huid kan dus gebruikt worden voor het maken van duurzame tassen en schoenen, het vlees kan dus gegeten worden door de consument, de poten kunnen worden gevriesdroogd en dienen als hondenknabbels, het karkas kan worden vermalen en verwerkt worden in porselein… Bone China heet dat. Dan maak je een soort gelatine van de botten en voeg je dat toe aan het porselein, zodat dat heel sterk wordt. Ik ben van plan daar ook iets mee te gaan doen, maar dat is nog toekomstmuziek. Dus alles van de gans kan worden gebruikt, behalve de snavel. Daar heb ik nog geen bestemming voor bedacht.”
Is het niet gewoon een idee om minder ganzen af te schieten?
“Er zijn te veel ganzen, dat is nu eenmaal zo. Ze kwamen naar Nederland om hier te overwinteren, en nu zitten ze er het hele jaar. Ze richten veel schade aan in de agrarische sector en verstoren de biodiversiteit in ons land. Bij een luchthaven als Schiphol zijn grote groepen ganzen heel gevaarlijk. Daarbij vind ik: jagen is prima, dat doet de mens al duizenden jaren, maar dan moet er wel iets met de dieren worden gedaan. Dat is mijn moraal. Het maken van ganzenleer is mijn manier om aandacht te vragen voor dit probleem.”
Meer informatie over het Geese.project vindt u hier.
