Carnaval van het Nederlandse roeien
Haal in een gesprek met een Nederlandse roeier de Varsity aan, en er verschijnt gegarandeerd een glimlach om zijn mond. Zijn gedachten dwalen af naar feesten, de vrienden die hij er heeft ontmoet of hij denkt aan het roeien zelf. Op het Amsterdam-Rijnkanaal bij Houten wordt hij aangemoedigd door honderden studenten in kleurrijke verenigingsjassen, die elkaar met bier en kluiten modder bekogelen.
Studentenroeien is de fundering van de roeisport in Nederland en de Varsity is verreweg de belangrijkste wedstrijd van het jaar in die wereld. Vandaag staat editie 132 op het programma. Wie na drie kilometer roeien in de snelste boot zit, kan naast bier en felicitaties vooral eeuwige roem bij zijn roeivereniging tegemoet zien. Hij heeft zijn vereniging tot de beste van Nederland gekroond.
Dat de wedstrijd zo groot is, heeft te maken met haar lange en rijke historie. De Varsity ontstond nadat de Leidse roeivereniging Njord in 1878 het Delftse Laga uitdaagde voor een roeiduel, geïnspireerd op de befaamde Engelse Boat Race; sinds 1829 nemen de universiteiten van Cambridge en Oxford het in die race op de Theems tegen elkaar op.
Laga won de eerste editie. Vier jaar later sloot de Utrechtse vereniging Triton zich aan bij de wedstrijd. Die strijd beviel goed en de verenigingen besloten er een jaarlijks terugkerend evenement van te maken.
Triton, Laga en Njord richtten vervolgens de overkoepelende Nederlandsche Studenten Roeibond om de wedstrijd structureel te organiseren. In 1883 vond de eerste officiële Varsity plaats en in de loop der jaren deden er steeds meer roeiverenigingen mee. De naam van de wedstrijd is een verbastering van het woord ‘university’ en daarmee een knipoog naar de Engelse wortels van de roeirace.
Alleen tijdens de Tweede Wereldoorlog waren er geen Varsity’s. De wedstrijd is inmiddels uitgegroeid tot nationaal roeierfgoed. Sterker: sinds enkele uren is de Varsity officieel erkend als immaterieel erfgoed.
Oude Vier
Vandaag strijden er roeiers en roeisters in meer dan tien nummers om de prijzen. Er is alleen één nummer dat er met kop en schouders bovenuit steekt: de Oude Vier. Roeiverenigingen zetten in die boot de beste vier roeiers van hun vereniging, inclusief een stuurman of -vrouw. De vereniging die de race bij de Oude Vieren wint, is winnaar van de Varsity.
Grote roeinamen uit het verleden als tweevoudig olympisch kampioen Nico Rienks of Diederik Simon, die meedeed aan vijf Spelen, wonnen allemaal eens de Varsity in een Oude Vier. De Amsterdamse roeivereniging Nereus won de wedstrijd het vaakst: veertig keer. Sommige roeiers verkiezen Varsity-goud zelfs boven een olympische medaille, weet roeier Govert Viergever.
Hij behoort niet tot die groep, benadrukt de 25-jarige roeier meteen. Op dit moment wil hij als lid van de Holland Acht niets liever dan succes op de Spelen van Rio de Janeiro in 2016.
Maar hij weet wel hoe het is om de Varsity te winnen. Vorig jaar won hij de wedstrijd in de Oude Vier van Nereus. Toen hij met drie andere roeiers en een stuurman als eerste over de finish kwam, zag hij meteen tientallen blote leden van zijn roeivereniging met alleen een stropdas om hun nek het ijskoude water inspringen en richting de boot zwemmen.
Het is één van de tradities die hoort bij de Varsity, samen met de strooien hoeden, wandelstokken en de jassen die pas gewassen mogen worden na een Varsity-zege. Viergever won de Varsity vorig jaar voor de tweede keer. Dat maakte het niet minder bijzonder, stelt hij. “Als ik normaal iets win, staan mijn ouders en vriendin misschien te juichen langs de kant. Als je de Varsity wint, zijn er in het roeien zelden zo veel mensen blij met je overwinning. Het is één van de mooiste zeges voor een Nederlandse roeier.”
Met een plek in de Oude Vier heeft een roeier in aanloop naar de Varsity een elitestatus op de vereniging. Zo heeft hij een eigen bankje in de kleedkamer. “Je hebt zelfs een eigen haakje aan de kapstok”, zegt Viergever. “Als een ander zijn jas aan dat haakje hangt, gaat die jas de Amstel in.”
Heldenstatus
Winst van de Varsity maakt van die elitestatus een heldenstatus. Nereus is opgericht al subvereniging van de Amsterdamse studentenvereniging ASC/AVSV. De twee verenigingen hebben een hechte band en zodoende krijgt een lid van de Oude Vier die de Varsity wint een honderdstejaars lidmaatschap van de studentenvereniging. “Dan mag je in feite op een paard de sociëteit in. Er schijnen mensen te zijn die dat gedaan hebben”, zegt Viergever lachend.
Verder krijgen winnaars van de Varsity het felbegeerde gouden blik (een speciaal gedrukte munt) wat tegelijkertijd een toegangsbewijs voor het leven is tot de wedstrijd.
Hij is even stil als het gaat om de traditionele kroegjool, het feest met gratis drank dat de Varsity-winnaar in de eigen sociëteit aanbiedt aan de andere verenigingen. Viergever weet niet zeker of hij alles mag vertellen over wat er gebeurt op het beruchte samenzijn. Er gaan in ieder geval tienduizenden liters bier doorheen.
Carnaval?
Is alles dan hosanna rond de Varsity? Nee, zegt Viergever. Het niveau van de wedstrijd zelf is veel te laag, stelt Viergever helder. “Dat was vroeger anders. Er doen nog zelden toppers mee en dat is jammer. Sommige verenigingen krijgen niet eens meer een boot met vier goede roeiers op de been.”
Het sportieve element van de wedstrijd stelt daarom nog maar weinig voor, aldus Viergever. Hij beschrijft de wedstrijd vanwege de sfeer eromheen en weinig spanning als “carnaval van het roeien”. Er is altijd wel één boot met een aantal toproeiers die probleemloos naar de zege vaart. Het is belangrijk dat het niveau weer omhoog gaat, bijvoorbeeld door het wijzigen van een aantal regels, vindt Viergever.
De Varsity mag namelijk geen langzame dood sterven. Viergever: “Het is cruciaal dat de wedstrijd blijft bestaan. Het is de leukste roeiwedstrijd van Nederland en daarom een belangrijk uithangbord voor de roeisport.”
