Recensie: Inge Schilperoords aangrijpende en gedurfde debuut Muidhond
Een van de hoofdpersonen van Tom Perrotta’s Little Children is een pedofiel. Een typische pedofiel, als zoiets tenminste bestaat: een onsympathieke, asociale vetzak, die bij zijn hoogbejaarde moeder woont. Gemeen, agressief, onsmakelijk. Een slecht mens.
De filmversie van Little Children was zo mogelijk nog beter dan de roman – vooral vanwege het aangepaste karakter van de pedofiel. In plaats van een vadsige smeerlap, kregen we een verlegen, bijna lieve outcast, die evenveel medelijden als afschuw opwekte. In haar debuutroman Muidhond gaat Inge Schilperoord nog een stap verder. Jonathan is, anders dan in Little Children, de enige hoofdpersoon. Schilperoord kruipt nog dieper in zijn hoofd, nog verder onder zijn huid, dan Tom Perrotta bij zijn outcast.
Een buurmeisje
We ontmoeten Jonathan op de ochtend dat hij wordt vrijgelaten uit de gevangenis, wegens gebrek aan bewijs. Op een drukkend hete zomerdag trekt hij weer bij zijn moeder in, zoals hij al zijn hele leven – ruim dertig jaar – bij zijn moeder woont, letterlijk en figuurlijk aan de rand van de samenleving: een huisje aan de kust, in een buurt waar alle bewoners uit vertrokken zijn. Alle bewoners, behalve Jonathan, zijn moeder, en hun tijdelijke nieuwe buren. Een alleenstaande moeder – met een jonge dochter. Oh-oh.
Jonathan en het meisje sluiten een vriendschap. ‘Sluiten’ is misschien niet eens het woord – dat klinkt nog te bewust, alsof Jonathan er op enig moment controle over heeft gehad. Maar hij kán niet anders, hoezeer hij zich er ook tegen verzet. Dat is het pijnlijke, het hartverscheurende. Jonathan doet zijn best, werkt hard, zoals zijn gevangenispsycholoog zegt. Hij doet zijn therapeutisch bedoelde oefeningen en probeert zich zo goed mogelijk aan de instructies te houden.
Dader en slachtoffer
Schilperoord – die zelf als forensisch psycholoog werkt bij het Pieter Baan Centrum – laat overtuigend zien hoe alle oefeningen en instructies, alle goede bedoelingen, uiteindelijk tekort schieten. Wat hij ook probeert, Jonathan staat machteloos tegenover zijn verlangens. Hij is dader en slachtoffer tegelijk.
Schilperoord besteedt de hele roman door veel aandacht aan Jonathans gewaarwordingen. Een heel precieze, zintuiglijke manier van vertellen. Ze leeft zich even sterk in de alledaagse sensaties in – de zon op zijn huid, de geluiden in het oude huisje – als in Jonathans foute dromen en gedachten. Daardoor krijgen ook die gedachten iets feitelijks. Ze horen evenzeer bij hem als wat hij ziet, hoort, voelt en ruikt. En tegelijk raken de alledaagse sensaties steeds sterker doordrongen van Jonathans verlangens, zodat ook de meest basale observaties sterk geladen zijn.
Het maakt Muidhond tot een even aangrijpend als gedurfd debuut. Een portret van een goed mens met schadelijke neigingen – veel angstaanjagender, en eindeloos veel treuriger, dan een portret van een onmens.
