Waarom de strijd om het tweedehands e-book nog niet is gestreden
Iedereen mag in Nederland op het internet e-books verkopen. Je hoeft je alleen maar aan te melden bij het Centraal Boekhuis, dat de distributie verzorgt voor de Nederlandse uitgevers, en je kunt in principe beginnen. Tenzij je van plan bent om de e-books van je kopers terug te kopen, om ze vervolgens tweedehands aan te bieden. Dan zullen de grootste uitgevers plotseling weigeren je boeken te leveren. Het overkomt nu e-bookwebwinkel Tom Kabinet, dat zich wil profileren als de Marktplaats voor boeken. Tom Kabinet stapte naar de Autoriteit Consument en Markt (ACM), omdat het bedrijf zich geboycot voelt.
Het in 2014 opgerichte Tom Kabinet (Deens voor ‘lege kabinet’) is het afgelopen jaar tot twee keer toe door het Nederlands Uitgevers Verbond (NVU) voor de rechter gedaagd omdat de uitgevers ten koste van alles wilden voorkomen dat er grote hoeveelheden tweedehands e-books op de markt zouden komen tegen afbraakprijzen. Dat zou hun eigen handel schaden, zo zeiden ze niet – ten onrechte. Volgens Tom Kabinet is een e-book voor de wet gelijk aan een papieren boek: het e-book mag immers ook tweedehands worden doorverkocht zonder dat uitgevers of schrijvers daar een cent van zien.
De rechter besliste dat het doorverkopen van een e-book wel mag. Dat leek een overwinning voor Tom Kabinet, maar was het niet. De rechter legde webwinkel namelijk een voorwaarde op. Tom Kabinet moest in het vervolg kunnen aantonen dat alle boeken op de site in eerste instantie legaal verkregen zijn, en dat er dus voor is betaald. Een vrijwel onmogelijke opgave, want zelfs boeken met een watermerk kunnen gewoon illegaal gedownload zijn van het internet. (Zo’n 90 procent van alle e-books die in Nederland op computers, tablets en smartphones staan zijn dat immers.) Je hoefde destijds, voor de uitspraak van de rechter, ook maar een vluchtige blik te werpen op het aanbod van Tom Kabinet om te zien dat het door handige jongens was volgezet met onbetaalde boeken.
Tom Kabinet verzon daarop een list: het zou alleen nog tweedehands boeken gaan verkopen van mensen die het boek eerst legaal (en dus eerstehands) bij Tom Kabinet hadden gekocht. Zodoende zouden de namen en rekeningnummers van de kopers en verkopers al bekend zijn. Mogelijk dacht het bedrijf dacht daarmee de bezwaren van de rechter te hebben omzeild, maar dat was blijkbaar een schop tegen het zere been van de grootste uitgevers van Nederland. Nu zij juridisch niet in het gelijk zijn gesteld, weigeren ze hun e-books aan Tom Kabinet te leveren. Dit betreft de uitgevers VBK, Lannoo/Meulenhoff en WPG, samen goed voor de helft van het totale aanbod van 26.000 e-books, en verreweg de meeste bestsellers.
De vraag die de Autoriteit Consument en Markt nu moet beantwoorden is of de uitgevers die ‘boycot’ terecht hebben ingesteld. Ze leveren immers wel gewoon hun waar aan vrijwel alle andere retailers van e-books, en dat zijn er enkele honderden. De uitgevers willen niet dat hun e-books tweedehands worden vermarkt, en dat is begrijpelijk, maar de rechter heeft in februari niet voor niets een duidelijke uitspraak gedaan over deze wens.
