Exit kabinet Rutte-II: hoe nu verder?
Het kabinet Rutte-II is niet meer. Althans, het veredelde vijfpartijenkabinet dat ons land de afgelopen jaren door vele hervormingen loodste. De constructieve oppositiepartijen D66, ChristenUnie en SGP verwisselen het woordje ‘constructieve’ voor ‘reguliere’. Dat deden zij door een gisteren gepland overleg met minister Dijsselbloem (Financiën) over de begroting van 2016 af te zeggen.
Er zijn verschillende redenen aan te wijzen die tot de breuk van het kabinet en de C3 hebben geleid. De belangrijkste is een actuele: dinsdag wordt de nieuwe Eerste Kamer gekozen. De C3 kwamen in beeld bij het kabinet van PvdA en VVD omdat het tweepartijenverbond geen meerderheid in de Senaat had, waardoor wetsvoorstellen die waren goedgekeurd door een Tweede Kamermeerderheid alsnog geblokkeerd konden worden. De C3 hielpen de regering aan de benodigde meerderheid, maar dat is vanaf komende week niet meer het geval. Na de Provinciale Statenverkiezingen is de politieke verhouding gewijzigd, waardoor de vijf partijen in de Senaat (die wordt gekozen door PS-leden) geen meerderheid meer bezitten – vrijwel volledig toe te schrijven aan het forse verlies van de PvdA.
De C3 hebben het kabinet bovendien gesteund vanwege de slechte economische situatie waarin het land verkeerde. De noodzakelijkheid van majeure hervormingen om Nederland de crisis door te loodsen en toekomstbestendig te maken werd door de C3 erkend. Die zijn inmiddels doorgevoerd en bovendien zijn de economische vooruitzichten positief – het afgelopen jaar presteerde de Nederlandse economie boven verwachting.
Nu het vijfpartijenkabinet passé is zullen Rutte en de zijnen zich nog meer dan voorheen politieke dealmakers moeten tonen. Elke zetel, in Tweede en Eerste Kamer, zal moeten worden bevochten, uitonderhandeld, en verleid. Rutte II zal met constant wisselende coalities te maken krijgen en een grote hervorming als die van het belastingstelsel nog tot de mogelijkheden behoort voor de verkiezingen van 2017 is zeer de vraag. Naast de vraag of het kabinet tot zo’n politiek huzarenstukje in staat is, is het ook de vraag of men zelf nog wel wil. De principiële overtuiging om de rit uit te zitten wordt niet meer door iedereen onderschreven, bleek onlangs nog bij de bed-bad-broodaffaire, waar de VVD-fractieleider bereid was de stekker eruit te trekken.
Het belangrijkste voordeel voor het kabinet is dat de economische groei ertoe leidt dat er financiële ruimte is. Rutte en co hebben letterlijk meer wisselgeld dan voorheen om cadeautjes uit te delen aan oppositiepartijen in ruil voor steun.
