Hongerloon: hoe freelancers in de media het bestaansminimum bereikten
Hardwerkende, hoogopgeleide freelancers in de journalistiek krijgen steeds minder betaald. Wie klaagt, krijgt te horen: ‘Voor jou tien anderen’ of ‘Je moet het als een eer zien dat we je verhaal plaatsen.’ Maar zo langzamerhand is voor velen het bestaansminimum bereikt. Gaat de journalistiek dat overleven?
Op een dag kreeg freelancejournaliste Femke Klaassen (40) plompverloren van haar opdrachtgever te horen dat ze 30 procent minder betaald zou krijgen voor haar artikelen. En wel met terugwerkende kracht. “Niet alleen kreeg ik voor het stuk dat ik net had ingeleverd slechts 300 euro in plaats van de overeengekomen 450; dit gold ook voor zeven andere verhalen die deels al geplaatst waren en waarvoor al een prijsafspraak was gemaakt. Dat scheelde me zo’n duizend euro,” vertelt ze. “Ik stuurde een beleefde mail waarin ik bezwaar maakte. Vervolgens belde de redactieassistente: ik moest maar snel gaan praten met de directeur, want die was boos. Hij noemde mij een arrogante freelancer en had aangekondigd dat hij mij er weleens even uit zou gooien. Ik werkte bij deze uitgeverij voor acht bladen, ik was er voor een groot deel van mijn inkomsten van afhankelijk. Ik schrok me lam.”
Klaassen wist niet hoe snel ze met de directeur moest gaan praten. “Ik stelde me nederig op, want ik kon me niets permitteren. Tijdens dat gesprek draaide die directeur wel een beetje bij. Maar mijn geld heb ik nooit gekregen. Ik stond volledig in mijn recht, maar als ik er een zaak van had gemaakt, had ik geen werk meer gehad.”
Femke Klaassen werkt inmiddels voor andere werkgevers, maar ze wil toch niet met haar echte achternaam in dit blad. En ze wil ook niet dat de naam van de uitgeverij genoemd wordt. Terwijl het om geld ging waar ze recht op had, zegt ze: “Ik wil gewoon niet als die zeik-freelancer bekend komen te staan.”
Het verhaal van Klaassen is geen uitzondering. Talloze freelancejournalisten zagen hun tarieven de afgelopen jaren kelderen en vaak ging dat zonder enige vorm van overleg of uitleg. Volgens een onderzoek van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) gingen schrijvende freelancers er de afgelopen tien jaar gemiddeld zo’n 20 procent op achteruit, terwijl fotojournalisten zelfs 35 procent aan inkomsten inleverden. Veel freelancers verdienen volgens de NVJ inmiddels minder dan het minimumloon bij een 36-urige werkweek.
De vele freelancejournalisten die voor dit artikel zijn geïnterviewd, vertelden verbijsterende verhalen over wat zij dagelijks meemaken. Een krantenredacteur die voor een groot verhaal inclusief zes foto’s 150 euro wilde betalen en vervolgens zei: “Het is goed voor je naam als je in onze krant staat.” Een eindredacteur die tegen een freelancejournalist die klaagde over het lage tarief, zei: “Je moet het als een eer zien dat we je verhaal plaatsen.” Uitgevers die brieven sturen waarin freelancejournalisten botweg gemaand worden akkoord te gaan met hergebruik of doorverkoop van hun werk zonder enige vorm van vergoeding, waarbij soms zelfs wordt gedreigd dat als men niet akkoord gaat, de werkzaamheden voor het bedrijf ophouden. En dan heb je ook nog zoiets als Blendle, dat geld verdient aan de verkoop van artikelen, maar geen cent uitbetaalt aan de schrijvers daarvan.
Het komt regelmatig voor dat facturen pas na maanden aan de bel trekken betaald worden, of helemaal niet. Dat reis- en parkeerkosten zonder uitleg opeens omlaaggaan of geschrapt worden. Dat er extra werkzaamheden worden gevraagd als het werk al is ingeleverd, zoals een kader met cijfers bij een artikel of een illustrerend interviewtje, waarvoor de journalist geen extra geld krijgt. Er zijn redacteuren die een freelancer verzoeken om een verhaalvoorstel uitgebreid uit te werken en vervolgens niets meer van zich laten horen. Helemaal bont maakte een huis-aan-huisblad het, dat freelancejournalisten vroeg om gratis de bezorging op zich te nemen toen er gebrek was aan bezorgers.
Het complete artikel van Renate van der Zee leest u in de HP/De Tijd die nu in de winkel ligt. Lees hem hier digitaal, of sluit hier een voordelig (proef)abonnement af.
