Spring naar de content

Waarom de belasting-onderhandelingen een interessante testcase zijn

Ik beschreef op deze site al het spel dat zich afspeelde in politiek Den Haag. Afgelopen woensdag mochten de oppositiepartijen stuk voor stuk langs bij Mark Rutte om naar een geheim plan over de belastinghervorming te luisteren. Daarmee waren de onderhandelingen over de voorwaarden waarop onderhandeld zou worden over de uitkomsten van onderhandelingen een feit. Nu is de rook opgetrokken en zijn we een stapje verder (of niet, zo u wil): de meeste partijen doen niet mee aan verdere onderhandelingen, alleen D66, GroenLinks, ChristenUnie en SGP.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Edwin van Sas

Net zoals de coalitie het spel nu speelt, zette ook de coalitie een slimme mediacampagne op, en plugde haar plan succesvol bij de NOS: lastenverlichting komt er ‘sowieso’ en VVD en PvdA weten ook al waar. Alleen waar de pijn komt ­– mijn collega Dr. Doom legde u al uit dat het om een verschuiving en niet om een verlichting van belastingen gaat ­– wordt een gezamenlijke verantwoordelijkheid.

Geen fijne uitgangspositie voor de mede-onderhandelaars en zoals de Volkskrant vanmorgen stelt is de manoeuvreerruimte bovendien zeer beperkt. Aan het praten doen ‘good old’ C3 mee (D66, ChristenUnie en SGP), aangevuld met GroenLinks. Zes partijen dus, om tot een akkoord te komen over een groot onderwerp als een belastinghervorming. Alleen de SGP zit er in zekere zin voor spek en bonen bij: als een van de andere partijen de onderhandelingen stopt is er geen Eerste Kamermeerderheid meer.

In een artikel op De Correspondent waarschuw ik dat Nederland inmiddels onbestuurbaar dreigt te worden. Een veelgehoord tegenargument is dat het kabinet de afgelopen jaren als minderheidskabinet ook heeft gefunctioneerd, zelfs grote hervormingen heeft doorgevoerd. Dat is waar, maar er zijn drie redenen waarom we er nu minder rekening mee moeten houden dat dit lukt.

Ten eerste hebben de C3 expliciet aangegeven dat de economische crisis een voorname reden was voor hun constructieve houding. Die ligt nu grotendeels achter ons, en dat verandert de afweging die de partijen ook naar hun achterban toe hebben te maken. Zijn ze nog net zo constructief? Bovendien waren dit de enige drie constructieve partijen met wie afspraken over pakketten viel te maken, en met de drie is op dit moment geen meerderheid meer te behalen. Of het nu aangesloten GroenLinks ook constructief is valt nog te bezien met new kid on the block Klaver.

Ook kan de rol van Rutte niet worden onderschat. Hij ligt regelmatig onder vuur omdat hij geen visie op het land heeft en met alle winden meewaait. En dat was precies wat hem zo geschikt maakte: een man die elk verhaal aan zijn achterban en de rest van het land kan verkopen, problemen weglacht en een allemansvriend is. Ik zou zo 1, 2, 3 geen andere politicus weten die deze taak kan overnemen. Zijlstra zeker niet. Het vertrek van Rutte uit de politiek (of als premier) zal onderhandelingen zeer bemoeilijken.

In de derde plaats is de kans groot dat het binnenkort nog ingewikkelder wordt dan het nu al is. Op dit moment zijn er twee partijen (VVD en PvdA) die een ruime meerderheid – hoewel daar inmiddels door afsplitsingen een minimale meerderheid van over is – in de Tweede Kamer hebben. Dat maakt het mogelijk met een voorgebakken compromis de boer op te gaan, zoals nu op sluwe wijze is gedaan. Als je een hele belastingherziening from scratch met vijf of zes partijen moet gaan construeren ontstaat er een heel andere onderhandelingsdynamiek. En daar lijkt het wel op uit te gaan draaien: als bij de komende TK-verkiezingen hetzelfde gebeurt als nu in de Senaat, zullen de grootste partijen niet meer dan 15 procent van de zetels hebben en ontstaan er een stuk of zes partijen van ongeveer gelijke grootte en dus macht. Dan wordt uitruilen een nauwelijks te leggen puzzel.

Misschien zijn de zorgen overtrokken, maar deze onderhandelingen zijn in ieder geval een interessante testcase voor wat ons in de nabije toekomst vaker te wachten staat. Uiterlijk 10 juli zullen we meer weten, dan is de laatste ministerraad en moet er een ‘hoofdlijnenakkoord’ (voelt u hem?) liggen.