Via Toneel op 2 (NPO Cultura) en de Theaterencyclopedie (die overigens bezig zijn met een crowdfundingsactie om meer toneelstukken te digitaliseren) zochten wij veertien voorstellingen die op een druilerige zomeravond de moeite van het bekijken waard zijn.

> Ultimo
Alessandro Baricco, vertaald door Manon Smits
Orkater/Het Nationale Toneel, 2009
Met: Porgy Franssen, Ariane Schluter
Regie: Dirk Groeneveld

De geschiedenis van Ultimo voert de toeschouwer door de twintigste eeuw, van het Italië van de jaren twintig via het Amerika van de jaren dertig naar het Engeland van de jaren zestig. Ultimo is een dromer met een curieuze obsessie: de aanleg van het volmaakte autoracecircuit. De berooide Russische prinses Eliziveta was eens Ultimo’s grote, onbeantwoorde liefde. Na ruim twintig jaar beseft ze dat ze Ultimo destijds als geliefde is misgelopen en begint een speurtocht naar zijn circuit. Wanneer Eliziveta dit daadwerkelijk heeft gevonden, maakt ze een rit in haar Jaguar over Ultimo’s levensproject en verliest ze zich nog één keer in zijn leven. Een prachtige melancholische tekst over de liefde en het mislopen van kansen.

> Een Midzomernachtsdroom
William Shakespeare, vertaald door Cees Buddingh’
De Haagse Comedie, 1986.
Met: Wim de Haas, Anne-Wil Blankers, Gijs Scholten van Aschat, e.a.
Regie: Guido de Moor

De Theaterkrant maakte een duidelijke doch zeer beknopte samenvatting van het wereldberoemde stuk van William Shakespeare: “De nacht voordat koning Theseus en koningin Hippolyta trouwen, vluchten vier jonge verliefden om uiteenlopende redenen naar het bos waar net een echtelijke ruzie gaande is tussen Oberon en Titania, koning en koningin der feeën. Ondertussen studeren in datzelfde bos vier arbeiders een toneelspel in. Een misverstand met magisch sap laat die werelden in elkaar overlopen. Het stuk eindigt als iedereen weer bij zinnen is gekomen en we terug zijn in Athene voor een drievoudig huwelijk, waar de handwerklieden hun toneelstuk kunnen spelen. In zijn slotwoord benadrukt Puck dat we zelf meester zijn over ons geluk.”

Bekijk de voorstelling hier.

> Wachten op Godot
Samuel Beckett, vertaald door Jacoba van Velde
Toneelschuur Producties, 1988
Met: Hedda van Gennep, Trudy de Jong, Carla Mulder e.a.
Regie: Matin van Veldhuizen

Toneelbewerking van de roman Wachten op Godot van Samuel Beckett, vertaald door Jacoba van Velde. Wachten op Godot gaat over twee mannen (Vladimir en Estragon) die elkaar al hun hele leven kennen. Samen wachten ze onder een boom op Godot. Maar wie is Godot? Waar staat hij voor? En waar wachten zij precies op? Een absurdistische dialoog volgt. De hoofdrollen in deze bewerking worden gespeeld door vrouwen. Dat viel destijds niet in de smaak bij de auteur, Samuel Beckett, waarop de Toneelschuur een kort geding aan de broek kreeg. De auteur bracht daarbij in dat er sprake was van misvorming, verminking en/of andere aantasting van zijn werk en eiste een verbod op de opvoering. De rechter was het daarmee niet eens; de integriteit van het werk van Beckett werd met deze opvoering niet geschonden. De voorstelling kon gewoon gespeeld worden.

Bekijk de voorstelling hier.

> Gif
Lot Vekemans
NTGent, 2009
Met: Elsie de Brauw, Steven van Watermeulen
Regie: Johan Simons

In dit oorspronkelijke Nederlandse stuk gaat het over een stel dat probeert in het reine te komen met hun verleden en de dood van hun enig kind. Tien jaar na hun scheiding ontmoeten de man en de vrouw elkaar voor het eerst weer, op de plaats waar hun enige kind begraven ligt. Hij woont in Frankrijk en heeft er een nieuw leven opgebouwd. Zij is blijven wonen in hun huis en kan de gedachte aan een nieuw leven niet verdragen. Steeds meer blijkt hoe het gestorven kind hun beider levens vergiftigd heeft.

> Vrijdag
Hugo Claus
ZT Hollandia, 2003
Met: Elsie de Brauw, Bert Luppes, Fedja van Huêt e.a.
Regie: Johan Simons

Incest, overspel en sociale controle, dat zijn de thema’s die Hugo Claus in zijn veelgeprezen toneelstuk Vrijdag aansnijdt. Vader komt op een vrijdagavond thuis uit de gevangenis, waarop het gehavende gezin op zoek gaat naar een bevredigende vorm van loutering. De tekst is sinds de door Claus zelf geregisseerde opvoering in 1969 uitgegroeid tot een moderne klassieker. De briljante acteurscast van ZT Hollandia tast elk woord af in al zijn nuances. Regisseur Johan Simons laat in Vrijdag zien dat de wereld overleeft dankzij de kracht van vrouwen.

Bekijk de voorstelling hier.

> Koning Lear
William Shakespeare, vertaald door Hugo Claus
RO Theater, 2007
Met: Jack Wouterse, Herman Gilis, Gijs Naber e.a.
Regie: Alize Zandwijk

King Lear, een van de beroemdste klassiekers van William Shakespeare, in de eigentijdse versie van het RO Theater. De oude vorst Lear wil zijn rijk verdelen onder zijn drie dochters. Degene die het meeste van hem houdt zal het grootste deel krijgen. De oudste twee weten met mooie woorden de koning van hun liefde te overtuigen. Cordelia, de jongste, weigert en wordt verstoten. Koning Lear komt tot inzicht als de onttakeling compleet is, als hij door de beroemde storm wordt wakker geblazen. In die zin is de oude Lear een modern mens: in verwarring, juist omdat hij denkt alles in de hand te hebben.

> Wie is er bang voor Virginia Woolf?
Edward Albee, vertaald door Coot van Doesburgh
Onafhankelijk Toneel, 2009
Met: Ria Eimers, Bert Luppes, e.a.
Regie: Mirjam Koen

Op de website van de Theaterencyclopedie zijn maar liefst verschillende edities van het wereldberoemde toneelstuk Wie is er bang voor Virginia Woolf (Who’s afraid of Virginia Woolf) van Edward Albee te bekijken. De meest recente is de door Coot van Doesburgh vertaalde versie uit 2009. Toen Albees Who’s Afraid of Virginia Woolf in 1962 voor het eerst op Broadway werd opgevoerd, gaf dat aanleiding tot grote commotie en eindeloze discussies. Het was een verhaal over het falen van de zorgvuldig hooggehouden Amerikaanse droom van het perfecte gezin en huwelijk, de familie, en het succes. Een droom die door Albee aan diggelen werd geslagen, door ons een echtpaar te geven dat aan alles behalve het romantische beeld voldeed. In het huis van George en Martha stijgt de spanning in de vorm van psychologische spelletjes, naarmate de drank vloeit en de avond vordert. Hun gasten, Nick en Honey, worden meegezogen in hun heksenspel of ze willen of niet. De dialogen worden steeds harder en vaak schokkend in taalgebruik. De inzet van de spelletjes wordt steeds hoger. Laag voor laag worden alle pretenties en leugens weggestript tot enkel nog een bittere en mislukte werkelijkheid overblijft.

Bekijk de voorstelling hier.

> Heren van de Thee
Hella S. Haasse, bewerkt door Ger Thijs
Hummelinck Stuurman Theaterproducties, 2009
Met: Cees Geel, Nienke Römer, Hajo Bruins e.a.
Regie: Ger Thijs

Toneelstuk over de geschiedenis van een theeplanterfamilie in Indonesië, naar het boek van Hella S. Haasse. Rudolf Kerkhoven voert strijd om in het woeste gebergte van de Preanger in Midden-Java een theeplantage te vestigen en tot bloei te brengen. Hij wordt daarbij niet alleen tegengewerkt door de natuur, maar ook door zijn familie. Verblind door ambities ziet hij niet dat zijn vrouw naast hem verkommert. Succes in de onderneming wordt betaald met ongeluk in het persoonlijk leven.

> Opening Night
John Cassavetes, vertaald door Sam Bogaerts en Gertjan Rijnders
Toneelgroep Amsterdam, 2006
Met: Elsie de Brauw, Jacob Derwig e.a.
Regie: Ivo van Hove

Actrice Myrtle beseft dat ze ouder wordt net als het personage dat ze moet spelen in het toneelstuk De tweede vrouw. Vlak voor de première is ze getuige van de dood van één van haar fans, Nancy, in wie ze veel van zichzelf herkent. Ze kan de beelden van het ongeluk niet vergeten en het spelen van haar rol raakt onlosmakelijk verbonden met de dood van het meisje. Terwijl haar wereld langzaam in scherven valt, probeert Myrtle overeind te blijven. Om vat te krijgen op haar rol brengt ze het dode meisje in haar verbeelding tot leven. Myrtle wordt steeds afhankelijker van Nancy en van een zegen wordt het jonge meisje een vloek. Myrtles collega’s zien hoe ze langzaam in een depressie raakt. Er rest haar nog één ding: haar jongere ik vermoorden.

> Een meeuw
Anton Tsjechov, vertaald door Yolanda Bloemen en Marja Wiesbes
De Theatercompagnie, 2003
Met: Sylvia Poorta, Halina Reijn, Carice van Houten e.a.
Regie: Theu Boermans

Een Meeuw van Anton Tsjechov speelt zich af op een buitenverblijf op een groot agrarisch bedrijf. Konstantin, zoon van de beroemde actrice Arkadina, heeft een vernieuwend toneelstuk geschreven. Tussen de bedrijvigheid door van het oogsten op het landgoed wordt zijn toneelstuk met de jonge mooie Nina in de hoofdrol gespeeld. De voorstelling vormt de aanleiding voor een conversatie over kunst waarin pijnlijk helder wordt hoe ver de kunstenaars, jong en oud, van de realiteit waarin ze leven verwijderd zijn.

Bekijk de voorstelling hier.

> Hamlet
William Shakespeare, vertaald door Gerrit Komrij
Publiekstheater, 1986
Met: Pierre Bokma, Hans Croiset, Titus Muizelaar e.a.
Regie: Gerardjan Rijnders

Klassieke tragedie van William Shakespeare, geschreven tussen 1600 en 1602. Pierre Bokma in een interview over Hamlet: “Hamlet is de moeilijkste en allermooiste rol van Shakespeare. Moeilijk is dat Hamlet volledig gevangen zit in zijn eigen hoofd, zijn twijfel staat los van de gebeurtenissen om hem heen. Het is alsof iedereen kijkt naar een gladiator die in de arena een denkbeeldig gevecht voert. Wat ik er zo mooi aan vind, is dat wat Shakespeare aan het eind in De storm beschrijft zich min of meer in Hamlets hoofd afspeelt. De dingen die Shakespeare Prospero over de maatschappij laat zeggen, de wirwar aan ingewikkelde verhaallijnen in De Storm – dat zie je allemaal terug in de twijfel die Hamlet heeft. Hij probeert het raadsel van het leven op te lossen maar hij ziet niet dat de oplossing het leven zelf is. Hamlet is een hyperintellectuele adolescent die zich aan alles om zich heen ergert en zichzelf voortdurend in de weg loopt. Hij is een soort Don Quichot, iemand die bij wijze van spreken boos is over het feit dat er onder water minder lucht is dan erboven.”

Bekijk de voorstelling hier.

> De Koopman van Venetië
William Shakespeare, vertaald door Jan Jonk
De Theatercompagnie, 2008
Met: Pierre Bokma, Jappe Claes, Loes Haverkort e.a.
Regie: Theu Boermans

In het Venetië van De Koopman van Venetië is geld de maat van alle dingen. En het is de jacht op geld, in de vorm van een rijke bruid of succes op de beurs, die de hoofdrolspelers in dit beroemde (en beruchte!) stuk van Shakespeare voortdrijft en tegen elkaar opzet. Komedie en inktzwart drama wisselen elkaar af als de jonge edelman Bassanio geld wil lenen van zijn vriend Antonio, de koopman, om de knappe en rijke Portia het hof te maken. Antonio zit echter krap bij kas en leent het op zijn beurt bij de Joodse bankier Shylock. Deze haat Antonio, vanwege alle minachting en discriminatie die hij als allochtoon in het christelijke Venetië heeft moeten verdragen, en vraagt ‘voor de grap’ een pond van Antonio’s vlees; als hij het geld niet op tijd terugbetaalt zal Shylock het hoogstpersoonlijk uit zijn lichaam mogen snijden. En als Antonio’s handelsschepen niet op tijd terugkeren en bovendien Shylocks dochter wordt geschaakt door een vriend van Bassanio, eist de verbitterde Shylock zijn borg op. Daarin gesteund door de strenge wetten van Venetië.

> De Kersentuin
Anton Tsjechov, vertaald door Charles B. Timmer
Art & Pro, 1987
Met: Margreet Kooistra, Margriet van Leeuwen, Liesbeth Coops e.a.
Regie: Frans Strijards

Het toneelstuk is in 1904 door Anton Tsjechov geschreven en handelt over een Russische aristocratische familie in een landhuis omgeven door een kerstentuin. De familie is wegens hoge schulden genoodzaakt zaken te doen met een koopman, die voorstelt hun geliefde kerstentuin te kappen. Dit conflict is tegelijkertijd symbool van de sociale veranderingen in de tijd van de schrijver, en van de tegenstellingen tussen de oude landeigenaren en de opkomende middenklasse.

Bekijk de voorstelling hier.

> La Voix Humaine
Jean Cocteau, vertaald door Peter van Kraaij en Halina Reijn
Toneelgroep Amsterdam, 2009
Met: Halina Reijn
Regie: Ivo van Hove

Met La voix humaine (1928) schreef de Franse schrijver Jean Cocteau de ultieme afscheidsmonoloog. Een vrouw belt met haar ex in een laatste poging de breuk tussen hen ongedaan te maken. Geleidelijk groeit bij haar het besef dat de minnaar voorgoed voor een ander heeft gekozen. Halina Reijn neemt het publiek mee in het verdriet van deze vrouw en haar gevecht met de dreigende leegte. Reijn: ‘De tekst bleek zo herkenbaar en toegankelijk dat ik vanaf de eerste repetitiedag werd meegezogen in het verhaal van deze vrouw. Veel leek uit mijn eigen leven te zijn gegrepen. Het is niet alleen een liefdesverhaal maar vooral een wanhopige schreeuw om bestaansrecht.’