Hoe sport de duistere kant van Australië blootlegt
Australië. Het land van stoere mannen, immigratie en eigenzinnigheid. Een smeltkroes van culturen. Het komt allemaal terug in Australian football. De teamsport wordt gespeeld op een cricketveld, heeft een rugbybal als speelbal, bevat een vleugje basketbal en lijkt qua veldspel misschien het meeste op voetbal. Buitenspel bestaat alleen niet, net als tal van andere (voetbal)regels die zijn overgoten met een Australisch sausje. De sport reflecteert ook de meer duistere kant van het land.
De afgelopen maanden is het land in de ban van één speler: Adam Goodes, een sterspeler in de nationale Australian footballcompetitie AFL. In de wedstrijd tegen Carlton in mei was Goodes euforisch na het scoren van punten voor zijn club Sydney Swans. Hij rende op het publiek van Carlton af. Ondertussen deed hij een Aboriginaldans die eindigde met het fictief gooien van een speer. De reactie van de fans? Een striemend fluitconcert.
En dat hield ook niet meer op in de daaropvolgende afgelopen weken. Op elk veld dat Goodes betrad, werd hij uitgejoeld. In Perth zei een fan van de tegenstander zelfs dat hij “beter terug naar de dierentuin kon gaan”.
Goodes was zich van geen kwaad bewust na zijn juichen. “Ik was geïnspireerd geraakt door een groep kinderen waar wij eerder mee trainden. Zij leerden ons een stukje van de dans. Verder ben ik gewoon trots op mijn afkomst.” De moeder van Goodes is van Aboriginalafkomst. Zijn vader heeft Britse wortels.
Racisme
Het ageren tegen het juichen van Goodes legt een dieper probleem van Australië bloot: de relatie in het land tussen de mensen met immigrantenwortels en de Aboriginals – de oorspronkelijke bewoners van Australië. De spanningen zijn er als sinds James Cook in 1770 namens de Britten het oosten van Australië claimde zonder overleg met de oorspronkelijke bewoners. De Aboriginals werden meteen als minderwaardig beschouwd door de blanke bevolking.
Pas na de Tweede Wereldoorlog kwamen processen op gang in Australië waarmee de oorspronkelijke bevolking werd gelijkgesteld aan andere Aussies.
Dat proces gaat met horten en stoten, zeker als het gaat om het behoud en uiten van de Aboriginalcultuur, wat een gevoelig thema is in het land. In 1967 werd de grondwet ontdaan van alle racistische passages. Op sommige plekken is het Aboriginals inmiddels toegestaan hun eigen wetgeving te gebruiken, in plaats van de federale. In 1971 schopte de eerste Aboriginal het tot het Australische parlement.
Maar er is nog veel te winnen. Een recent onderzoek stelt dat 90 procent van de Aboriginals het afgelopen jaar met racisme te maken heeft gehad.
Voorvechter
De 35-jarige AFL-speler Goodes is al langer een voorvechter van de strijd tegen racisme in Australië. Dat is geen toeval. Twee jaar geleden bevond hij zich midden in een soortgelijke situatie. Rond een wedstrijd noemde een 13-jarig meisje hem “een aap”, waarna Goodes het meisje aanwees en liet verwijderen uit het stadion. Goodes vergaf het meisje, maar sindsdien is hij geen favoriet meer bij veel fans in AFL-stadions. Hij ontpopte zich de afgelopen jaren als het gezicht van de strijd tegen Aboriginaldiscriminatie in Australië en werd vorig jaar zelfs uitgeroepen tot Australiër van het jaar. “Het gaat de goede kant op, maar we hebben nog een lange weg te gaan”, zei Goodes in een interview in januari over zijn strijd.
Dat bleek dus na de woedende reacties van fans op zijn juichen. Hoewel sommige fans zeggen Goodes uit te fluiten “omdat het gewoon een vervelende speler is”, hebben de meesten moeite met uitingen van Aboriginalcultuur en de rol die Goodes speelt in het thema.
Maar Goodes staat niet alleen in zijn strijd tegen racisme. Zo steunde Sydney Swans-speler Lewis Jetta zijn voortdurend uitgejoelde teamgenoot eind vorige maand nog door tijdens een duel net als Goodes een denkbeeldige speer in het publiek te gooien tijdens een duel. “Hij is een superster. Fans moeten respect voor hem hebben”, zei Jetta na de wedstrijd.
#istandwithadam
Ook kwam er op sociale media een campagne op gang met de hashtag #istandwithadam. De grote kranten The Age en The Sydney Morning Herald leverden bij hun zaterdagedities zelfs een grote poster met het verzoek aan lezers zich aan te sluiten bij de campagne. De campagne mobiliseerde ook onder meer de bekende Australische actrice Cate Blanchett en acteur Hugo Weaving, beiden bekend van hun rol in de filmreeks The Lord Of The Rings. Zij spraken hun steun voor Goodes uit. Zelfs de Australische premier Abbott reageerde op de situatie. “Goodes verdient een waardige behandeling. Het laatste wat we moeten willen in Australië, zijn dit soort racistische uitingen”, zei hij op de radio.
De krachtigste reactie kwam misschien wel van senator Nova Peris, de eerste Aboriginalvrouw in het Australische parlement en gouden medaillewinnares op de Spelen van Atlanta in 1996 (hockey). Volgens haar is het uitjoelen van Goodes onderdeel van een groter probleem. “Aboriginals vormen een minderheid in dit land en als de minderheid om hulp schreeuwt, wanneer je je mening geeft, dan wordt het de kop ingedrukt”, aldus Peris. “Het racisme is confronterend, leeft en gebeurt elke dag. Ik kan het weten, want ik ben Aboriginal en zie het zelf. Goodes moet vooral niet stoppen een trotse Aboriginal zijn.”
Goodes zelf is klaar met de situatie. Hij is mentaal leeg en besloot afgelopen weekeinde niet op het veld te verschijnen. Het is onduidelijk of hij dit weekeinde wel voor zijn club speelt. AFL-spelers steunden hem door Aboriginalsieraden te dragen. Eind vorige week riepen de achttien AFL-clubs hun fans al op te stoppen met het uitfluiten van Goodes. “Geniet van het spelletje, vier succes, maar bekritiseer spelers niet voor wie ze zijn of waar ze voor staan”, stond geschreven in een verklaring van de teams.
De Australische rugbycompetitie riep al haar spelers met een Aboriginalachtergrond op om, net als Goodeste, een zogeheten war dance te doen bij een aankomend toernooi. Aboriginalleiders hopen dat Australian footballspelers hetzelfde gaan doen – het liefst ook met de spelers die niet een Aboriginalachtergrond hebben. “Dat vinden we geweldig”, zegt Mick Gooda namens de groep leiders.
De rel rond Goodes lijkt de ideale zaak om iets negatiefs in iets positiefs om te zetten. Het bewijst dan meteen dat sport wel degelijk de kracht heeft een land te veranderen.
