Kunstenares: ‘Het project Tweetbundels riekt naar plagiaat’
Kunstenares Joyce Overheul werd woensdagavond ineens overspoeld met berichtjes: ‘Zapp snel eens naar De Wereld Draait Door!’ In de talkshow was aandacht voor het project Tweetbundels van kunstenaar Jan Dirk van der Burg – een soort Twitter op papier. Overheul was met stomheid geslagen: Tweetbundels leek namelijk wel heel erg veel op haar twitterproject Rogier.
Resumé: documentair fotograaf Jan Dirk van der Burg verzamelde over een bepaalde periode tweets van tien willekeurige twitteraars – zonder deze op de hoogte te stellen van zijn project – en bundelde deze in tien afzonderlijke tweetbundels, die tezamen in een tweetbundelbox zullen verschijnen. Het project Rogier van kunstenares Joyce Overheul, dat stamt uit 2013, heeft ongeveer dezelfde insteek. Voor dit project verzamelde ze over een bepaalde periode tweets van een willekeurige twitteraar – de zeventienjarige Rogier uit Amstelveen – en bundelde zijn tweets in een boekwerkje. Ook Rogier was niet op de hoogte van dit project, en werd pas op de hoogte gebracht toen het boekje was verschenen. Tot zover is de methodiek, behalve het aantal gedocumenteerden, identiek aan elkaar.
Maar er is een verschil: Overheul koos er voor om de tweets van Rogier niet letterlijk te gebruiken maar ze te verwerken in een verhaal, en de foto’s die hij op het online medium plaatste na te maken in plaats van te kopiëren. “Als kunstenaar ben je waarschijnlijk de sjaak als je teksten en foto’s letterlijk overneemt van Twitter”, zegt Overheul. “Je kunt je natuurlijk beroepen op citaatrecht, maar je mag een tekst niet uit de originele context halen. Haal je met het stiekem bundelen van foto’s en tweets de ‘citaten’ uit hun context? Ik ben geen jurist, maar ik denk niet dat je als kunstenaar een sterke zaak hebt.”
De eerste en tweede aflevering van de Tweetbundels zijn uit! Over 2 weken nummer 3! pic.twitter.com/e1MiOoK9Ul
— Tweetbundels (@tweetbundels) May 2, 2014
Plagiaat?
Van der Burg liet Overheul, nadat ze hem een mail had gestuurd, weten nog nooit van haar project te hebben gehoord. Uit de mail: “Het basisidee is volgens mij inderdaad hetzelfde, hoe leer je door social media iemand kennen die je nooit persoonlijk hebt ontmoet, maar in de uitwerking zie ik gelukkig meer verschillen dan overeenkomsten. Mij gaat het om de seriematige werking van verschillende mensen in de bundels en ik maak er zelf geen verhaal van en mij gaat het om de hele spanningsboog uit alles wat iemand getweet, niet een bepaalde periode.”
De kunstenares uit Nijmegen is niet blij met het project. “Dit riekt naar plagiaat”, zegt ze. Ze vindt dat Van der Burg zeer slordig te werk is gegaan. “Waar ik mij het meest aan stoor is dat Jan Dirk van der Burg geen goede research heeft gedaan. Het eerste dat iedere zichzelf respecterende kunstenaar doet als hij aan een project begint, is kijken of het niet al bestaat. Mijn project is afgerond in 2013 – meer dan een jaar voordat zijn eerste tweetbundel verscheen. Ik heb destijds bij Knevel & Van den Brink gezeten, De Volkskrant heeft er destijds een recensie over geschreven en er zijn tal van artikelen over verschenen op het internet. Als hij het idee even had gegoogeld, dan had hij mijn project vast al voorbij zien komen.”
Overheul is niet van plan om stappen te ondernemen, maar vindt het wel van belang om kenbaar te maken dat eenzelfde soort project al bestond. “En om kunstenaars aan te sporen voortaan betere research te doen, want waarom zou je iets gaan maken wat iemand anders al heeft gemaakt?”
Het project ‘Rogier‘ is op dit moment te zien op het Fotofestival Noorderlicht in Groningen, op de expositie Design my Privacy in Museum of the Image in Breda en bij Galerie ‘t Atrium in Zutphen. Meer informatie over het project Tweetbundels vindt u hier.
