De banaan zoals wij hem kennen is in groot gevaar
De banaan is officieel het meest voorkomende stuk fruit op onze aardbol, en dus een belangrijke dagelijkse voedingsbron voor talloze mensen. Maar doordat al onze bananen in feite klonen van elkaar zijn, zijn ze ook erg vatbaar voor ziekten. Wetenschappers luiden de noodklok.
De banaan zoals wij die kennen (geel, langwerpig) is in feite een mislukt genetisch experiment, zo viel deze week op The Guardian te lezen. Die mislukking resulteert in het stuk fruit dat wij met zijn allen zo graag consumeren: de zogenoemde Cavendish-banaan (waaronder ook de Chiquita). Maar doordat deze bananensoort zo populair is, en zo makkelijk te transporteren, is het ook een tikkende tijdbom voordat de wereldwijde bananenoogst bedreigd wordt door bijvoorbeeld een schimmel. Dit is in het verleden al eens voorgekomen bij een andere bananensoort: de Panama disease.
Een uitbraak van deze schimmel zorgde er in de jaren vijftig en zestig voor dat de wereldwijde bananenproductie een flinke klap te verwerken kreeg, en maar met moeite opkrabbelde. De uitbraak zorgde ervoor dat de voorheen gangbare banaan, de gros Michel, niet meer gekweekt werd, maar men massaal overstapte naar de meer resistente Cavendish, de soort die momenteel zo’n beetje een monopoliepositie heeft.
Maar die Cavendish heeft weer zijn eigen zwakte, en is zeer vatbaar voor een andere schimmel, met de sinister klinkende naam Black Sigatoka. Een uitbraak van deze schimmel zorgt ervoor de de wortels van de bananenplant aangetast worden en de plant dus geen water meer kan opnemen en sterft. De schimmel is lang onder controle gehouden met behulp van bestrijdende chemicaliën, maar zoals vaak in dit soort gevallen zorgt dat op de lange termijn er juist voor dat de schimmel resistenter wordt. Tel daarbij op dat de Cavendish-bananen genetisch gezien allemaal klonen van elkaar zijn, en je hebt in feite een tikkende tijdbom.
En dat is zorgwekkend, want de banaan neemt een belangrijke plek in onze diëten. En met name in ontwikkelingslanden is het calorierijke stuk fruit een onmisbare bron van vitamine C en vezels. En om het allemaal urgenter te maken: de infectie met de Sigatoka is al gaande, en wordt momenteel bestreden door middel van meer chemicaliën en het zorgen dat het virus zich niet naar andere gebieden verspreidt. Een langetermijnoplossing is nog niet gevonden, maar daar wordt door de wetenschap aan gewerkt.
En de oplossing ligt een paar stapjes terug, genetisch gezien dan. Er zijn wereldwijd maar liefst zo’n duizend soorten bananen bekend. Het overgrote deel daarvan heeft commercieel gezien weinig waarde, met vruchten die te klein zijn, of enorm veel zaden bevatten. Maar tussen al die soorten zit er gegarandeerd eentje (of meerdere) die de Cavendish van een natuurlijke resistentie tegen deze agressieve schimmel kan voorzien.
Voorheen was er weinig noodzaak (en dus geld) voor een dergelijk onderzoek, maar de recente uitbraken van de schimmel zorgen ervoor dat deskundigen hard op zoek zijn naar een meer duurzame oplossing. In de tijd van de uitbraak die de Gros Michel de das omdeed hadden we die kennis nog niet. Laten we dus hopen dat de wetenschap er ditmaal wel op tijd bij is, en de geschiedenis zich dus niet herhaalt.
