Waarom de anticonceptiepil schuldig is aan de lage rente
Wie is er schuldig aan de huidige lage rente? Mario Draghi, de president van de ECB? Alan Greenspan, van 1987 tot 2006 voorzitter van de Fed, de Amerikaanse centrale bank, die met zijn onverantwoord lage rente de kiem legde voor de crisis en zich nu in zijn boeken en goedbetaalde lezingen van alle blaam vrijpleit? Of Gregory Pincus?
Gregory wie?! Gregory Pincus, de uitvinder van de eerste anticonceptiepil. Volgens Coen Teulings, voormalig directeur van het CPB, is de pil minstens zo schuldig aan de lage rente als de ECB.
Hoe dat precies zit? De introductie van de pil in de jaren zestig heeft het geboortecijfer in korte tijd flink verlaagd. Alleen al in Duitsland daalde de vruchtbaarheid tussen 1967 en 1970 van gemiddeld 2,5 naar 1,4 kind per vrouw. De groep die voor 1967 ter wereld kwam spaart te veel en consumeert te weinig. Resultaat, volgens de hoogleraar: een structureel spaaroverschot dat de rente naar een ongewenst laag niveau duwt.
Deze post-babyboomers zijn nu tussen de 45 en 54 jaar oud. Rond 2030 gaan zij met pensioen. Pas dan lopen de goed gevulde pensioenpotten weer geleidelijk leeg, neemt de consumptie weer toe en kan de rente weer stijgen. Kortom, volgens Teulings blijft de rente nog zeker zo’n 15 jaar laag.
Het bericht over de lezing op de site van het FD was een hit. ‘Anticonceptiepil schuldig aan lage rente’ was vanmorgen met stip het meest aangeklikte artikel. Dat is gezien de kop en de reputatie van de boodschapper niet zo verwonderlijk. Teulings weet hoe hij media exposure moet verkrijgen. Met zijn goed getimede oproepen om minder te bezuinigen, zijn mantra als CPB-baas, joeg hij politici voortdurend in de gordijnen. Die van de toenmalige coalitiepartijen VVD en CDA voorop. Maar hij kreeg tegelijkertijd veel steun. Zelfs het IMF, de club die ingrijpende hervormingen doorgaans niet schuwt, waarschuwde de afgelopen jaren regelmatig tegen extra bezuinigingen.
Toegegeven, helemaal nieuw is de link tussen de introductie van de pil en de lage rente niet. In zijn column in de NRC liep Teulings hier een week geleden al op vooruit. Ook andere economen, onder wie DNB-president Klaas Knot, wezen al eerder op de invloed van deze demografische ontwikkelingen. Maar dat doet aan de urgentie van de boodschap niets af.
Bovendien laat de hoogleraar het niet bij deze analyse. Hij komt ook met een mogelijke remedie: we moeten minder sparen. Teulings richt zijn vizier daarbij vooral op onze pensioenpotten. De boekhoudregels voor pensioenfondsen moeten nodig op de schop. Door bijvoorbeeld af te stappen van de kapitaaldekking, het pensioensysteem waarbij iedereen spaart voor zijn eigen pensioen. Dat leidt wat hem betreft tot onnodig hoge buffers. Teulings pleit voor een omslagstelsel: de huidige pensioenen worden gebruikt voor de pensioenen van vandaag. Daardoor wordt er minder opgepot en meer geconsumeerd, waardoor de inflatie en de rente kunnen stijgen.
Een hogere rekenrente is ook een optie. Voor de berekening van hun dekkingsgraad moeten pensioenfondsen nu uitgaan van een rekenrente net onder de 1 procent. Dat is historisch gezien extreem laag. Ter illustratie: het ABP behaalde de afgelopen 20 jaar een gemiddeld rendement van 7,2 procent. Om een dekkingsgraad te bereiken van 100 procent heeft het ABP aan een nettorendement van 1,45 procent voldoende.
Als de lezing van Teulings ertoe bijdraagt dat deze rigide boekhoudregels worden aangepast, is de populistische toonzetting hem bij deze vergeven.
En dan verdient Gregory Pincus, in 1957 de man achter de eerste anticonceptiepil, alsnog een extra pluim.
