Spring naar de content

Avoidance speech: beleefd communiceren met je schoonmoeder

Beleefd communiceren met schoonouders kan lastig zijn, maar binnen bepaalde beschavingen is het zelfs onmogelijk. Bij sommige culturen is er sprake van ‘avoidance speech’, – ook wel schoonmoedertaal genoemd – een sociolinguïstisch verschijnsel waar bij het spreken tegen bepaalde familieleden beperkende regels gelden.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Door Postma

In delen van Afrika, Australië en India worden deze regels in sommige culturen gehanteerd. De afspraken zijn niet overal hetzelfde, maar gelden meestal voor getrouwde vrouwen wanneer zij tegen hun schoonouders praten.

In Ethiopië geldt voor verscheidene vrouwen in Kambata het ‘ballishsha’ systeem. Dit verbiedt vrouwen woorden te gebruiken die beginnen met dezelfde lettergreep als de naam van hun schoonmoeder of schoonvader. Net als het vermijden van oogcontact is dit een manier om respect te tonen naar de schoonouders. Deze regel maakt een gesprek een stuk gecompliceerder, maar niet onmogelijk. Volgens Yvonne Treis, een Franse linguïst die onderzoek deed naar talen en cultuur in Afrika, bestaan er voor veel basiswoorden synoniemen. “De normale term wordt door iedereen gebruikt, het synoniem is er speciaal voor vrouwen die de standaard term niet mogen gebruiken.”

Avoidance speech wordt ook gepraktiseerd door sprekers van sommige Bantoetalen uit Zuid-Afrika. Binnen deze culturen mogen getrouwde vrouwen de naam van hun schoonvader en de woorden met dezelfde root of een soortgelijke klank niet gebruiken. Sprekers van deze talen gebruiken vaak leenwoorden om duidelijk te maken wat ze bedoelen. In India zijn er ook vrouwen die op zoek moeten naar alternatieve woorden, omdat ze de beginletters van de namen van hun schoonouders niet mogen gebruiken.

Oorspronkelijk was de avoidance speech een gemeenschappelijk kenmerk van veel Aboriginaltalen in Australië. Het gebruik is sterk afgenomen, maar wordt nog steeds gehanteerd in de Western Desert regio en Arnhem Land. In deze gebieden gelden de restricties niet alleen voor schoondochters. Er zijn zelfs culturen waarbij een man en schoonmoeder niet direct met elkaar mogen communiceren. Volgens Claire Bowern, professor in de linguïstiek aan Yale, gelden de taboes hier voor mannen sterker dan voor vrouwen. Er zijn ook stammen waarbij de regels niet alleen betrekking hebben op schoonouders, maar de taboes ook gelden voor het al dan niet aanspreken van andere aangetrouwde familieleden.