Dit maakt zelfs de meest leugenachtige leugen geloofwaardig
Verschillende onderzoeken hebben uitgewezen dat herhaling nepnieuws geloofwaardig maakt. Broodjeaapverhalen zijn namelijk niet nieuw, maar door een grotere verspreiding via sociale media zijn ze makkelijker te slikken als waarheid.
Wanneer mensen op zoek zijn naar nieuws vertrouwen ze op twee dingen. Ten eerste of de geboden informatie strookt met de bestaande kennis. Daarnaast is het belangrijk of de informatie vertrouwd voelt. Het eerste is logisch en rationeel, maar volgens onderzoekers kan hoe bekend iets voorkomt de ratio overtroeven. Wanneer er maar vaak genoeg gehoord of gelezen wordt dat een bepaald feit niet klopt, kan het zo vertrouwd voelen dat er een paradoxaal effect optreedt. De meest leugenachtige leugen lijkt dan waarheid.
Interpretatie
De Amerikaanse psycholoog Lisa Fazio legt uit: “Wanneer je iets voor de tweede keer leest is de informatie eenvoudiger te verwerken. Het gaat sneller en je begrijpt het beter. Onze hersenen interpreteren die vlotheid als een signaal dat iets klopt.” Volgens Lynn Hasher, die met een onderzoek in 1977 voor het eerst dit illusionaire waarheidseffect aantoonde, is de kans dat de herhaling voor irrationele aannames zorgt nog groter. Zeker wanneer mensen worden afgeleid door een grote hoeveelheid aan informatie, wat in deze tijd eerder regel dan uitzondering is.
Mediawijsheid
De beste manier om deze denkfout te omzeilen, is te erkennen dat het bestaat. Elly Konijn, hoogleraar mediagebruik aan de Vrije Universiteit Amsterdam, schat het vermogen van jongeren om nepnieuws te ontkrachten somber in. “Als jij tussen je twaalfde en achttiende veel nepnieuws hebt gelezen en voor waar hebt aangenomen, geloof je dat op je dertigste waarschijnlijk nog,” stelt ze. Kinderen zouden daarom al van jongs af aan les moeten krijgen in het beoordelen van wat wel en wat niet klopt.
Ook Trouw-journalist Seada Nourhussen uitte vorige week in een column haar angst over nepnieuws dat echt nieuws dicteert of overschaduwt: “Ik maak me zorgen: herkennen we, tussen al het neppe nepnieuws, echt nepnieuws nog?”
Laten we dat maar vaak genoeg herhalen.
