Er is niets mis met wit zijn, daar kunt u zelf ook niets aan doen
Afgelopen week presenteerde actrice en presentatrice Anousha Nzume haar nieuwe boek getiteld Hallo witte mensen met een interview in de NRC.
Waar de meeste boeklanceringen roemloos aan ons voorbijgaan, was de term het boek en het interview van Nzume prompt trending op Twitter. De schrijfster wilde namelijk racisme in Nederland bespreekbaar maken en had witte mensen wit genoemd en gesuggereerd dat ze misschien eens een wat dikkere huid moesten kweken. Dit leverde haar een golf aan verontwaardigde, beledigde en racistische opmerkingen op. Aan die dikkere huid mag dus inderdaad nog wel even gewerkt worden.
Wit
Beste witte mensen, er is natuurlijk helemaal niets mis met uw witheid. Wit zijn, daar kunt u zelf ook helemaal niets aan doen. U bent ontzettend aardig, lief, grappig en slim. Daar heeft uw huidskleur helemaal niets mee te maken. Wanneer mensen het hebben over ‘witte Nederlanders’, dan wordt niet per sé u persoonlijk bedoeld. Of misschien alleen maar een heel klein beetje. Er wordt gesproken over ‘de witte Nederlander’ als bevolkingsgroep, om beter te kunnen kijken naar de dynamieken in onze maatschappij.
Dat voelt misschien een beetje raar, we zijn namelijk niet gewend om op die manier naar onszelf als groep te kijken. Maar laten we er even een kopje thee bij pakken en elkaar het voordeel van de twijfel gunnen.
Kleurenblind
De meeste Nederlanders die, net als ik zelf, een huidskleur hebben in de lichtere regionen van de Pantone kleurwaaier, zijn vaak niet erg bewust bezig met het onderwerp racisme. We hebben er namelijk zelf geen last van. Natuurlijk hebben we op school wel dingen geleerd over racisme, met name dat het heel erg is. We hebben misschien een documentaire gezien over apartheid, of over ons slavernijverleden, wat ook ontzettend erg was. We hebben het hooguit onderling nog over racisme in andere landen. Want in Verweggistan, daar is het pas écht erg. Maar bij ons is iedereen gelijk. Wij zijn tolerant, en multicultureel en ‘kleurenblind’.
Alleen al het idee dat er nog steeds racisme is in Nederland druist in tegen die ‘kleurenblinde’ identiteit. We voelen ons aangevallen, beledigd en weggezet. Er wordt ons iets aangedaan. We worden verdacht gemaakt van iets waarvan we geleerd hebben dat het echt ontzettend supererg is. Alsof iemand ineens loopt te roepen dat u een lid van de Ku Klux Klan bent terwijl u alleen maar een leuk grapje wou maken. Vanuit een wit perspectief valt een defensieve reactie op het onderwerp racisme te begrijpen. Maar maakt het onmogelijk voor mensen die wél dagelijks geconfronteerd worden met discriminatie, om dingen te bespreken.
Onbedoeld racisme
Verhalen zoals het interview in de Volkskrant met Roy Nanhkoesingh, een van de weinige gekleurde officieren van justitie in Nederland, moeten gehoord worden om elkaar te begrijpen. Natuurlijk snapt Nanhkoesingh ook wel dat de meerderheid van de rechters, agenten en medewerkers het niet verkeerd bedoelen als ze er vanuit gaan dat hij crimineel is in plaats van de officier van justitie. Ook dat zijn sympathieke mensen met fietsvakanties die een heerlijke risotto kunnen maken en die het verschrikkelijk zouden vinden om uitgemaakt te worden voor racist. Dat maakt het resultaat voor Nanhkoesingh niet minder pijnlijk. Hij moet het (onbedoelde) racisme iedere keer weer slikken.
Wanneer we dit soort verhalen niet te horen krijgen en iedereen in de veronderstelling blijft dat iedereen in Nederland gelijk wordt behandeld, is de eerste respons vaak dat de ander zeurt wanneer het woord ‘racisme’ valt. Alsof het oneerlijk is dat deze persoon een slachtofferrol aanneemt en ‘de racismekaart’ mag trekken zonder dat u die troef ook in handen heeft. Als die andere persoon u zomaar mag beschuldigen van racisme en ook nog eens uw witheid benoemt, is die persoon dan niet gewoon zelf een racist?
Nee. Racisme is niet iets wat zwarte mensen eens lekker bij witte mensen terug kunnen doen. Natuurlijk is het in alle gevallen idioot en schadelijk om een hele bevolkingsgroep over een kam te scheren en ze vervolgens te benadelen. Dus in die zin kunnen ook witte Nederlanders worden gediscrimineerd. Het verschil is dat er een bepaalde machtsverhouding is. U wordt niet vaker aangehouden op straat omdat u wit bent, mensen gaan er niet vanuit dat u een crimineel bent omdat u wit bent. Misschien bent u ook gepest omdat u sproeten had, of grote oren, en dat is heel naar voor u. Maar het is niet hetzelfde als structureel, dagelijks racisme. Het komt er niet eens bij in de buurt.
Hallo witte mensen
Wanneer ik de reacties op het boek van Anousha Nzume langs zie komen, lijkt het wel alsof we ‘beschuldigd’ worden van racisme erger vinden dan slachtoffer worden van racisme, erger nog dan racisme zelf. Alleen de titel van het boek Hallo witte mensen wordt al aanstootgevend en provocatief genoemd. Beste mensen, mevrouw Nzume zegt alleen maar hallo…
We willen zo graag voorkomen dat we ons aangevallen voelen, dat het onderwerp überhaupt niet meer ter sprake mag worden gebracht. Terwijl dat natuurlijk nergens voor nodig is. Ook u kunt per ongeluk, ‘oeps!’, een klein racismetje begaan. Het maakt u geen slecht persoon. U bent nog steeds een ontzettend leuk mens, met fijne hobby’s en spitsvondige grapjes. Maar mensen moeten u er wel soms af en toe op kunnen wijzen dat u iets niet helemaal begrepen heeft, zonder dat u meteen zo boos wordt.
Stella Bergsma is op vakantie. Meredith Greer (1988) is feminist, schrijver, en redacteur voor Joop.nl.
