Spring naar de content

Over Heath Ledger niets dan goeds

Heath Ledger is alweer negen jaar dood en ik ben nog altijd smoorverliefd op de beste man, die als je mij vraagt de James Dean van de 21ste eeuw is. De verliefdheid borrelde vorige week op toen een bevriend opiniemaker hem aanmerkte als ‘die getroebleerde B-acteur in films voor mavo-klantjes’. Ik voelde me zo verongelijkt als Wendy van Dijk nadat Youp van ’t Hek haar eega een gladjakker had genoemd.
Diezelfde avond zette ik de Ledger-klassieker Brokeback Mountain op en brulde mezelf na afloop in slaap, omdat hoofdrolspelers Heath en Jake Gyllenhaal gruwelijker gescheiden worden dan Jack & Rose tijdens De Vlotscène, maar vooral omdat Heath Ledger nooit meer zulk bovenmaats geacteer zal leveren.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Kevin van Vliet

Heath Ledger werd op 22 januari 2008 na een overdosis pillen levenloos in bed aangetroffen door de huishoudster. Hij had de opnames van de veelbelovende batmanfilm The Dark Knight er net op zitten. Dat veelbelovende had alles te maken met de rol die hij erin vertolkt; die van de krankzinnige stripschurk The Joker. Heath had zich in de rol verloren en was doorgedraaid, suggereerden de bladen destijds. The Joker werd de rol die hem zijn leven kostte.

‘Heath Ledger had zich doodgeacteerd’ was de mededeling die wekenlang door de showbizzspelonken echode. En er kleefde een nogal valse romantiek aan, zeg maar gerust dezelfde bewondering waaraan de zogenaamd prestigieuze ‘Club van 27’ zijn sprookjeskarakter ontleent. Uweetwel, dat clubje van Jimi Hendrix, Kurt Cobain, Amy Winehouse die andere 27-jarige artiesten die, al dan niet via middelengebruik, de open armen van de dood in zijn gejaagd.

De documentaires Amy (bekroond met een Oscar) en Kurt Cobain: Montage of Heck beukten in 2015 als een sloopkogel door de muur van valse romantiek. Daarachter doemde dan de Mens Achter de Tragische Figuur op.

Bron: I am Heath Ledger/

De Amerikaanse tv-zender Spike paste dit format toe op Heath Ledger. De documentaireserie I Am …, waarin de naasten van supersterren allerlei lieve dingen zeggen over die superster, werd vorige week gewijd aan de Australische acteur, die — zo blijkt uit de bergen archiefbeeld uit het privébezit van Ledger — geen beroemde superster wilde zijn.
Een naaste: “He wanted fame, and when he got it, he didn’t want it.”

De mythe

Het geroezemoes in de bladen over een opzettelijke zelfdoding werd twee weken na Heath Ledgers dood tegengesproken door een toxicoloog, die onthulde dat Ledger zichzelf acuut vergiftigd had door allerlei pijnstillers, kalmeringsmiddelen en slaappillen te slikken. Van suïcidale opzet leek geen sprake.

De fans, liefhebbers, bewonderaars en ik bleven echter met vragen achter. De meest prangende: was-ie echt zo gestoord geworden? Ledgers familieleden zeiden jaren later van niet, maar ja, eerst zien, dan geloven. En nu is daar I Am Heath Ledger. In de aankondiging werd een kijkje in de psyche beloofd — ‘de mythe Heath Ledger ontsluierd’ —, maar I Am Heath Ledger voedt de mythe slechts.

Icarus

I Am Heath Ledger bestaat grotendeels uit archiefbeeld uit het privébezit van de acteur, die als een veredeld vlogger avant la lettre zijn leven vastlegde op cassette – al is ‘vlogger’ een oneerbiedige degeneratie omdat Ledger de opnames nooit van plan was te delen, in tegenstelling tot al die hedendaagse huiskamerprostituees die de naam Enzo of Anna dragen.

Beginnend acteur Heath Ledger filmde zichzelf haast obsessief. Voor de badkamerspiegel, en op straat, hijgerig, alsof hij wordt achternagezeten door onzichtbaar gevaar. Een schilder die zijn penseelstreken oefent. Audiobanden waarin Ledger zichzelf toespreekt– de alwetende verteller van zijn eigen verhaal– zijn in I Am Heath Ledger over de onthullende documentatie geplakt als voice-over. Vakgenoten, vrienden en familieleden memoreren tussen de beelden door hun geliefde Heath. Alleen vrouwlief, die Ledger ironisch genoeg ontmoette op de filmset van de homoculthit Brokeback Mountain, droeg niet bij.

Spring-in-’t–veld

Al die dierbaren schetsen een fraai portret van een gedreven artiest die ter aarde kwam om te excelleren op het witte doek. Weinig tot geen sterallures, wars van rode lopers, amper flamboyance, zo’n tiep. Heath schaakte graag. Hij bloeide op tijdens het woestijnfestival Burning Man, waar hij in een avontuurlijk busje en met een bandana om z’n hoofd (en vast en zeker een halve kilo marihuana in de kofferbak) heen sjeest.
Heath was een spring-in-’t–veld, rende en skateboardde goedgemutst over de filmset. Zijn e-mailadres, herinnert een oud-collega, was illberunningaround@nogietspuntcom.
Ledger zocht de paparazzi niet op, vermeed ze. Tijdens de premièrevoorstelling van zijn eerste grote filmproductie, A Knight’s Tale (een flop), liep hij de zaal uit, uit ongemak.

Zijn doorbraak dankte hij aan The Patriot, een grootschalige film over de Amerikaanse burgeroorlog. Heath Ledger, bleu en groen als gras, mocht acteren naast zijn idool Mel Gibson. De onzekerheid greep hem naar de keel en hij viel ten prooi aan twijfel en angst.
Halverwege zijn auditie liep hij uit het veld geslagen de deur uit, de pruik nog op en het krijgsuniform nog aan. Hij werd tot zijn grote verbazing gecast.
Tijdens de opnames dreigde hij af te haken door een hevige ‘crisis of confidence’, zoals vrienden en familie het noemen. De jonge Heath kwam te dicht bij zijn idool. Icarus had de zon, Heath Ledger had Mel Gibson.
(Desalniettemin zou Mel Gibson nooit een Oscar ontvangen voor zijn acteerprestaties. Heath Ledger wel.)

Oscar

Na The Patriot, A Knight’s Tale en nog een handvol films zochten de grote filmmakers hem op. Heath ging niet per se voor de grote titel. En dat is geen gezapig pr-verhaaltje. Ledger nam de rol van Alexander de Grote niet aan van regisseur Oliver Stone, en koos voor een skateboarddrama met een minder spectaculair budget.
Heath leefde als hij acteerde. Tussen ‘action’ en ‘cut’.

Hij bereikte een geweldig hoogtepunt in de huid van Ennis DelMar, een getormenteerde homofobe cowboy die verliefd wordt op het personage van mannelijke tegenspeler Jake Gyllenhaal. Ennis spreekt amper en gromt veel, waardoor Heath is aangewezen op fronsen en wegkijken en gedurende de hele film een gezicht trek als een gebalde vuist. In zulke eenvoud schitterde Heath. Hij ontvangt een Oscarnominatie, wordt verliefd op tegenspeelster Michelle Williams, trouwt en krijgt dochter Mathilda.

Het slaaptekort

En toen was daar The Joker, op een zilveren dienblad gepresenteerd door batmanregisseur Christopher Nolan. Heath schoof voor The Dark Knight het nodige opzij. Hij sloot zich zes weken op in een hotelkamer, hield een dagboek bij, zocht de mimiek, het timbre, de intonatie.
De rest is filmgeschiedenis.

Na The Joker volgden de opnames van familiefilm The Imaginarium of Doctor Parnassus, waarin hij zijn werkelijke laatste rol vervulde, maar goed, daar las je in 2008 weinig over. Na Doctor Parnassus kwam het slaaptekort. En na het slaaptekort kwamen het griepje, de slaappillen, de dood.
In I Am Heath Ledger verzucht hij cynisch dat, na deze film, “I’ll be lying dead for a year.”

Pino

Toch nog even over die Joker en die batmanfilm, die 152 minuten duurde, en waarin hij in totaal slechts een halfuurtje te zien was.

Als The Joker – dat wil zeggen: onherkenbaar achter uitgelopen clownsschmink – onderbreekt Heath in scène zoveel een jetsetfeestje door nonchalant met een hagelgeweer in het plafond te schieten. Als een uitgehongerde hyena die het vlees van zijn veelkoppige prooi wil doorbloeden vóór de fatale beet, zo bespeelt Heath de figuranten die de angstige feestgangers spelen. Hij grist iemand een champagneglas uit de hand, gooit het laatste drupje bubbels achterover, grijpt een man agressief bij de strot.

Het stuk gaat hieronder verder.

Ennis DelMar, The Joker, skateboardheld Skip Engblom en zo nog meer rollen; als je naar Heath Ledger kijkt, kijk je niet naar Heath Ledger, of naar Heath Ledger die iemand nadoet. In tegenstelling tot veel collega-acteurs en -actrices. Adam Sandler is een goed tegenvoorbeeld. Adam Sandler zal altijd Adam Sandler zijn. Al hijs je Adam Sandler in een pinopak, je kijkt nog altijd naar Adam Sandler die Pino speelt.

Over-de-doden-niets-dan-goedsdocumentje

Heath Ledger wilde roem, kreeg die, en wilde er toen zo snel mogelijk vanaf. (I Am Heath Ledger is in zekere zin een aanklacht tegen Hollywood.) Hij werd publiek bezit, een sekssymbool in de boulevardblaadjes, een afgod voor een wereldpubliek.

I Am Heath Ledger – niet kundig gemaakt, maar best belangwekkend door al die geconfisqueerde privé-opnames – draagt bij aan de mythologie die Amy en Kurt Kobain: Heck of Montage zo integer sloopten: ze plaatsen de acteur op een voetstuk zonder de gruwelen van zijn bestaan uit te lichten.
Al met al is het over-de-doden-niets-dan-goedsdocumentje. Eén die, wat mij betreft, nooit gemaakt had moeten worden.

Hemelbestormer

1999, de opnames van The Patriot zijn in volle gang. Heath Ledger, 22 lentes, staat in zijn zonnige woonkamer in Los Angeles. Hij heeft de videorecorder gericht op zijn gezicht – een blond Australisch surfersgelaat waarop James Dean jaloers zou zijn geweest.

Zijn stem klinkt, krakerig, alsof hij net uit bed komt. Zo klinkt Heath altijd, ook vlak voordat hij gaat slapen. De jonge acteur peinst hardop. Een voice-over. Alsof hij in een spirituele filmhuisfilm van regisseur Terrence Malick speelt.

I always think that I shouldn’t be doing it, and I don’t know how to do it, that I’m gonna fail, and that I fooled them, and I was trying to way out.”
Anne Frank had een pen, Heath heeft zijn stem.

De achtergrond begint te tollen, sneller en sneller, tot de kamer een horizontale waas is. De wereld draait om Heath – zonlicht en schaduw flitsen om de beurt over zijn gezicht – en staat dan weer abrupt stil. Hij briest als een afgemat paard en schudt zijn hoofd als een natte hond — herpakt zichzelf.
Hollywood moet veroverd worden. De hemel bestormd.

Bekijk hieronder de trailer van I Am Heath Ledger.