Spring naar de content
bron: 2Doc/VPRO/Last Men in Aleppo

Terugkijken: in Aleppo mogen zelfs de mannen huilen

In de 2Doc-documentaire Last Men in Aleppo worden Khaled en Mahmoud gevolgd in hun strijd tegen het regime van de Syrische president Assad. Zij richtten in 2013 de Syrische Burgerbescherming op, waarmee ze inmiddels bekend staan als de Witte Helmen. De belegering hangt in de lucht, maar voor hen is vertrekken geen optie. De documentaire levert daarmee een schrijnend beeld van de strijders en hun loyaliteit, zorgen en broederschap in een oneindig conflictgebied.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Maaike Posthuma

In 2011 leidden de burgerprotesten in Syrië tot een hardhandig optreden van president Bashar al-Assad. Inmiddels is het uitgegroeid tot een immens complex en verweven conflict. Grofweg vijf partijen — Assad, IS, de Koerden, de Syrische rebellen en, sinds Donald Trump president is, ook de VS —zijn verwikkeld in langdurende strijd, waarbij de Syrische bevolking verreweg aan het kortste eind trekt.

Oneindig conflictgebied

In 2013 wordt, in reactie op al het geweld, de Syrische Burgerbeweging opgericht, bestaande uit burgers die hun leven riskeren voor de bescherming van het volk. De Syrische regisseur Feras Fayyad volgt twee van de oprichters ervan in de documentaire Last Men in Aleppo, winnaar van de juryprijs van Best World Cinema Documentary op het Sundance Film Festival 2017.

Het land is al zes jaar het toneel van de vele partijen. Bombardementen, doden, gebroken families en nog meer slachtoffers behoren tot de orde van de Syrische dag. De overgebleven Aleppo-bewoners zijn ingesloten door conflictgebieden en zeer beperkt beschikking over voldoende levensmiddelen. De belegering hangt in de lucht. De jongens met de Witte Helmen lijken Aleppo’s enige hoop.

De tekst gaat verder onder het filmpje.

‘Het is een voet’

De dagelijkse ellende eist een hoge tol van Kahled en Mahmoud. Het onmogelijke dilemma tussen de veiligheid van hun familie of de vele slachtoffers in hun thuisstad wordt schrijnend in beeld gebracht. Zo zijn de Witte Helmen als eerste ter plaatse na een aanslag. Ze betreden de kersverse puinhoop, hun helmen — inderdaad wit — schijnen licht bij. “Kijk of er lichaamsdelen zijn.” De lijkzakken liggen klaar. Er wordt iets in de handen van Khaled gegooid. “Het is een voet.” Duidelijk te zien. Een ander voegt toe: “Het zijn kleine tenen. Het is Abu Ahmad. Hij had z’n nagels laatst geknipt.”

Khaled en Mahmoud lijken als enige op te komen voor een groep die iedereen lijkt te zijn vergeten. Maar de gedachte dat Khaleds kinderen iets zou overkomen is voor hem bijna ondraaglijk.

Trouwerijen gaan door

De documentaire leert dat het leven zo goed mogelijk doorgaat in een oorlogssituatie. Kleine momentjes van plezier worden immer overschaduwd door overvliegende oorlogstoestellen, maar op de rustigere momenten mogen de kinderen in Aleppo het zonnige speelplein te betreden. Trouwerijen en potjes voetbal gaan gewoon door. Wederom de afweging: In hoeverre kunnen ze het zich veroorloven alle ellende even te vergeten?

De tekst gaat verder onder het filmpje.

Lof en kritiek

De Oscar-winnende Netflix-documentaire The White Helmets maakte de groep in één klap wereldwijd bekend, maar er was niet alleen maar lof. De meeste kritiek verstomde in het lovende gejuich, maar journaliste Lizze Phelan beschuldigde de Westerse landen ervan de burgerbeweging te steunen zonder kritisch te zijn.

De Witte Helden, financieel gesteund door onder meer Groot-Britannië, waren bijvoorbeeld te zien op videobeelden met de extremistische beweging Jabhat al-Nusra.

Het tekent de tweespalt die de huidige bewoners van Aleppo meemaken en die in Last Men in Aleppo naar voren komt. De documentaire geeft hoe dan ook een grimmig beeld weer van de roeping van de Syrische vrijwillige strijders, dagelijks geteisterd door dilemma en verwoesting. Geen gebouw staat nog overeind, geen straat is niet bedekt met puin. Het zoeken naar een positieve of breekbare noot is moeilijk te vinden in de oorlogscultuur.

Tussen Mahmoud en Khaled is die noot wel te vinden voor de oplettende kijker.  “Mannen huilen toch niet?” plaagt een vriend Khaled. “Jawel,” antwoordt hij stoïcijns. De hele documentaire laat hij geen traan, terwijl hij meermaals op breken staat. Hij staat daarmee symbool voor het Syrische volk dat getroffen wordt door een catastrofe, maar dat niet breekt.

De hele documentaire is hier te bekijken. Voor de trailer, zie het filmpje hieronder.

Onderwerpen