Dit is volgens Colombianen het verschil tussen de cocaplant en cocaïne
Als wij in Nederland aan een cocaplant denken, komt onze eerste associatie cocaïne. En bij cocaïne gaan snel de alarmbellen af. De plant staat net als de harddrug op de VN-lijst van verboden middelen; een onterecht stigma op een belangrijke plant voor verschillende Zuid-Amerikaanse landen.
Vooral de Colombianen zijn verbolgen over het stigma rond hun cocaplant. Janneke Nijmeijer van Fairtrade Cocaine trok naar Colombia. In deze tweeluik over de cocaplant bespreekt ze dit stigma en de betekenis van het gewas voor de lokale bevolking.
In deel 2 portretteert ze vier cocatheeverkopers in Bogotá.
‘De goden hebben de inheemse bevolking coca geschonken’
“Coca bevat calcium, fosfaat, magnesium, aluminium, chloride; het is een zeer complete plant,” vertelt Saul. “Het heeft veel eigenschappen dat allerlei verschillende pijnen bestrijdt. Menstruatiepijn, last van de spijsvertering, migraine of bij soroche, hoogteziekte. Als mensen in Bogota aankomen, dat op 2600 meter ligt, is het erg gebruikelijk dat ze cocathee drinken. Na tien minuten is hun soroche verdwenen.
De pre-Colombiaanse bevolking neemt al 3000 jaar lang coca. In het hoge Andesgebied, waar bergen 4000 meter reiken, is er geen goed klimaat voor landbouw. Omdat coca zo voedzaam is, was het toch mogelijk om aan voldoende voedingselementen te komen. Zonder de gebruikelijke voeding bleven mensen toch gezond. Daarom geloven zij dat de goden coca aan de inheemse bevolking hebben geschonken.”
Wat zou er gebeuren als coca legaal wordt?
“De Colombiaanse bevolking is bang dat als coca legaal wordt grote multinationals uit ontwikkelde landen zullen profiteren van de cocateelt. Dat gebeurt nu in de Verenigde Staten met marihuana. Marihuana is niet alleen legaal geworden vanwege haar medicinale waarde, maar ook omdat de farmaceutische industrie eraan kan verdienen. Colombia heeft een ontzettend rijke biodiversiteit. Colombianen waren hier nooit mee bezig vanwege het decennialange conflict.”
“Nu het vredesakkoord getekend is, infiltreren er steeds meer multinationals uit het buitenland die groot geld willen verdienen aan Colombiaanse energiebronnen en mineralen. Dat zal ook kunnen gebeuren als ontdekt wordt hoeveel verdiend kan worden met coca. De Colombiaanse overheid, en dat van andere Latijns-Amerikaanse landen, beschermt haar bevolking niet tegen de invloed van kapitalistische bedrijven.”
‘Toeristen schrikken onnodig van coca’
“Het cultureel gebruik van cocabladeren bestaat al lang in onze cultuur en heeft een hele lange voorouderlijke geschiedenis,” vertelt Mihanel in zijn winkel. “Wat ik erg waardeer aan coca is dat het een middel is dat een open dialoog tussen mensen mogelijk maakt. Door de natuurlijke en narcotische kracht van coca kom je dichterbij je innerlijke waarheid en hierdoor wordt een eerlijke dialoog gefaciliteerd.
Mambe brengt je op een ander belevingsniveau en maakt het mogelijk je meer open te stellen, zowel de ontvanger als de verteller. Volgens een oud gebruik wordt bijvoorbeeld tijdens zo’n ceremonie kennis van ouderen overgedragen aan de jongere leden van de groep. Of er werden politieke compromissen gesloten tussen twee verschillende stammen.
Ik verkoop in mijn winkel ook cocaproducten, zoals koekjes, cupcakes en cake. We hebben een olie met cocaextract waardoor je beter kunt slapen. Een ander cocaproduct, een soort crème, werkt als een pijnstiller.
Ik heb nooit cocaïne geprobeerd en ik heb het nooit van dichtbij gezien. Maar het schaadt het imago van het cocablad. Door cocaïne worden mensen die coca gebruiken in een kwaad daglicht gezet. Door het misbruik bestaan er misvattingen over de plant. Als ik toeristen cocathee of cocacake aan probeer te bieden, schrikken ze en slaan ze het direct af. Mensen associëren coca en Colombia met cocaïne. Maar mensen zijn zich er niet van bewust dat coca al eeuwenlang gebruikt wordt op een medicinale en spirituele manier.”
‘Voor één gram cocaïne heb je 400 gram cocabladen nodig’
“Er is een groot verschil tussen coca en cocaïne,” vindt Rosa. “Voor één gram cocaïne heb je 400 gram aan cocabladeren nodig. Voor cocaïne heb je dus veel meer landgrond nodig. Hierdoor gaan vele hectare aan oeroude bossen verloren. Daarnaast ben ik tegen cocaïne door de manier waarop drugshandelaren opereren. Zij zorgen voor een hoop conflicten in onze samenleving en mensen worden erom vermoord.”
“Omdat coca zo veel voordelen heeft voor de gezondheid, zouden regeringen van Latijns-Amerika een markt ervoor moeten opzetten. Op dit moment worden cocaplantages uitgeroeid, terwijl coca — los van cocaïne — een zeer lucratief gewas is. Onze overheid zou deze kleine boeren moeten ondersteunen met kennis en middelen zodat zij toch coca kunnen verbouwen. Cocaboeren moeten niet worden vervolgd, zoals nu gebeurt. We moeten de traditie in ere houden. Maar ook exporteren naar andere landen die ook het voordeel zien van de plant.”
“Er is nog een andere belangrijke rol dat het cocablad kan vervullen. In geïsoleerde regio’s in Colombia is er veel armoede en honger, vooral bij jonge kinderen. Van coca kun je bloem maken, waarmee je weer brood kunt bakken. Deze cocabroden bevatten zeer veel voedingsstoffen en energie. Dit zou erg voordelig zijn voor dit soort arme gebieden. En dan groeit het nota bene in hun achtertuin.”
‘Meer kennis over de cocaplant zou goed zijn’
“Coca is net als tabak en marihuana een plant met bijzondere krachten,” vindt Bianca. “Het dient daarom met respect te worden behandeld. Door het in winkels te verkopen kunnen inheemse Colombianen anderen meer vertellen over de bijzondere eigenschappen van de cocaplant. Maar wat ook gebeurt is dat winkels het als een ‘inheems product’ verkopen, terwijl het hen ondertussen gaat om commerciële handel. Het ontbreekt deze verkopers aan kennis en respect.”
Wat is volgens jou belangrijk voor Nederlanders om te weten over de cocaplant?
“Het zou goed zijn als Europeanen meer kennis hebben over de culturele waarde van de cocaplant. Ik bedoel hier niet mee dat ze coca moeten consumeren, maar meer bewustzijn en openheid creëren naar de gebruiken en kennis van mensen in Zuid-Amerika. Het zou mooi zijn als Europeanen hier komen en ze wat uit onze warme, verbindende cultuur meenemen naar Europa.”
Janneke Nijmeijer is oprichter van Fairtrade Cocaine. Deel 1 van deze tweeluik is hier te lezen.
