Spring naar de content
bron: ANP/EPA/Patrick Seeger

Wat kunnen we verwachten van Jean-Claude Junckers laatste kunstje?

De schijnwerpers staan komende woensdag op Jean-Claude Juncker gericht wanneer hij de Staat van de Unie houdt. Deze toespraak — de EU-versie van de State of the Union — moet de plannen van de Europese Unie uiteenzetten voor het komende jaar. Adriaan Schout, Europadeskundige en hoofd EU-Intern van Instituut Clingendael, deelt zijn verwachtingen.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Luna van der Waarde

Het is voor Juncker de laatste Staat van de Unie. Volgens Adriaan Schout wil hij Europa sterker achterlaten. “Zijn prioriteiten liggen bij het herwinnen van het vertrouwen van de burger in Zuid-Europese landen met betrekking tot jeugdwerkloosheid en investeringen. Zonder vertrouwen, geen Europese eenheid.” 

Op dit moment gaat het grootste deel van het EU-budget voornamelijk in landbouw en regionale fondsen. “De noordelijke landen willen dat het EU-budget anders gebruikt gaat worden. Zuid-Europese landen lopen ver achter met hervormingen en daar moet het geld voor gebruikt worden. Ik ben benieuwd of hij dat tijdens zijn toespraak ook zo zal zeggen. Maar zowel in Duitsland als Frankrijk liggen ook weer pragmatische belangen: zij krijgen geld uit de regionale en landbouwfondsen. En landen vinden het vervelend steeds aangesproken te worden op hun achterstallige onderhoud. Juncker is wel de man die dit politieke onderwerp durft aan te snijden.”

Jean-Claude Juncker
Beeld:

Vertrouwen in Europa

“Ik ben het niet eens met de analyse van Juncker dat de burger meer vertrouwen in Europa moet hebben. De burger moet eerst vertrouwen krijgen in zijn eigen overheid. Kijk maar naar Italië en Frankrijk. Het vertrouwen van de Franse burger in zijn eigen overheid is veel lager dan het vertrouwen in de EU.”

Schout gaat verder: “En wat er nu gebeurt: de Duitsers vertrouwen de Italianen niet; de Nederlanders de Fransen niet. De lidstaten hervormen niet en daardoor is er veel wantrouwen in Europa. Ik denk dat Juncker te veel over Europa gaat praten en veel te weinig over de landen binnen de EU. Maar misschien heb ik ongelijk. Ik hoop dat ik ongelijk heb.”

Grote uitdaging

Wat echt belangrijk is volgens Schout, is dat Europa de problemen van de lidstaten niet kan oplossen. “Dat moeten de landen zelf doen, wat een grote uitdaging is. Neem nou Italië. De groei van dit land is al decennia lang veel te laag, terwijl het een groot en belangrijk land is in de EU. Frankrijk heeft een vergelijkbaar probleem. Macron zal de Franse arbeidsmarkt moeten veranderen en de bestuurslaag op de schop gooien. Dat is belangrijk voor de Eurozone.”

“Juncker zou klip en klaar moeten zeggen dat we wat minder over Europa moeten praten en wat meer over de landen in de EU. En dat is het gevaar van mensen die heel intensief in Brussel zitten. Die kijken alleen hoe Europa versterkt kan worden, terwijl je de lidstaten moet versterken.” Schout vindt dit een rare paradox in de EU: “Het is makkelijker om te praten over het gevoelige onderwerp van ‘meer Europa’ dan over de zwaktes van lidstaten” 

Naar Schouts mening hebben we Europa nodig op heel veel terreinen, maar kan het alleen werken als het een laag is die bovenop functionerende lidstaten komt. “Als Europa ons moet vertellen: je moet privatiseren en het begrotingstekort terug brengen, dan wordt het een dictatuur genoemd. Europa kan geen dingen oplossen waar de lidstaten falen. Dit heeft Juncker veel te weinig laten doorklinken in de vorige edities van de Staat van de Unie.”

Staat van de Europese Unie

Verwar de Staat van de Unie niet met de Staat van de Europese Unie. De Staat van de Unie is afgekeken van de State of the Union in de Verenigde Staten, waarin de president van de Europese Commissie een toespraak houdt over het beleid in Europa.

Daarna volgt een debat over de politieke toestand in de Europese Unie. De Europese Commissie is het dagelijkse bestuur van de EU. De leden van de Commissie zijn eurocommissarissen. Zij behartigen de belangen van de Europese Unie.

Tijdens de Staat van de Europese Unie kijkt het Nederlandse kabinet terug en vooruit op de ontwikkelingen van de EU. Dit document wordt elk jaar in februari gepresenteerd aan het Europees Parlement.

Europese politiek

Een groot verschil tussen de Europese politiek en onze nationale politiek is de ‘scheiding der machten’. Waar in Europa veel contact is tussen verschillende instellingen, heeft in Nederland elke instelling haar eigen rol. “Nederland wil graag diezelfde scheiding der machten terugzien in Europa. In die situatie hebben het Europese Parlement, de Commissie en de Europese Centrale Bank hun eigen rol.”

Nederland heeft vijf jaar geleden aangedrongen op een scheiding waarin een onafhankelijk begrotingstsaar zou moeten komen. Dat wilde de Commissie niet toentertijd niet. 

“De Europese politiek is ondoorzichtig doordat deze instituten contact met elkaar hebben,” vindt Schout. “Hierdoor weet je niet altijd wat er aan de hand is in Europa.” Komende woensdag geeft Juncker zijn laatste rede over de stand van de Europese Unie. De verwachtingen van Schout zijn duidelijk. Er is te veel Europa en te weinig individuele lidstaten, dat moet veranderen.