Italië ook na referendum verdeeld: spritz-nationalisme tegenover boerenkinkels
Zichzelf op de borst kloppende nationalisten en separatisten, de meesten van hen kunnen wel een lesje goalapatheia van Kasper Dolberg gebruiken. In de Europese geschiedenis is weinig zo spannend en saai tegelijk als de strijd om grenzen. Als iets zich eeuwig zal blijven herhalen, is het wel de seizoenenreeks schuttinggestegel bij de continentale Rijdende Rechter. Zo ook in Italië anno 2017, en ook dit conflict is gevaarlijker dan het lijkt.
In Europa is het dit jaar hip om te steggelen over de landsgrenzen. Dat is niet gek, want landsgrenzen gaan vaak dwars door talige en culturele gebieden — denk aan Vlaanderen.
Tegelijkertijd mogen we niet te veel klagen, want onze kronkelende grenzen die nog met enig historisch besef zijn aangelegd, steken fraai af tegen bijvoorbeeld de loodrechte lijnen waarmee domme Europeanen in de negentiende eeuw Afrika rasterden. Maar soms, soms gaat zo’n hippe, Europese burenruzie echt te ver en is er een afscheidingsbeweging die landgenoten probeert te lozen omwille van economische redenen.
Lega Nord
Neem Noord-Italië, waar afgelopen weekend middels een referendum werd gestemd over meer autonomie voor de regio’s Lombardia en Veneto. Twee vooraanstaande en bovendien rijke regio’s met steden als Venetië en Verona (Veneto) en Milaan en Bergamo (Lombardia) en veler zomers licht aan het eind van de Gotthardtunnel: Lago di Garda, – di Como en – Maggiore. Wat bleek? Maar liefst negentig procent van de stemmers is voor méér autonomie en minder geld naar de rest van het land.
Aanjager van deze referenda is de Lega Nord, de partij die al sinds de jaren negentig vecht voor een onafhankelijk(er) noorden en waarbinnen velen het liefst een zelfstandig Padania zien ontstaan. De partij wil nu onder andere meer geld voor het noorden, wat inhoudt dat het minder belasting zal afdragen aan Rome en Zuid-Italië, en daardoor zelfstandiger wordt.
Hoewel de Lega Nord de laatste jaren minder radicaal is dan voorheen, blijven hun eisen gevaarlijk. Er schuilt namelijk een diepgewortelde arrogantie in de eisen. Arrogantie die vele malen erger is dan die van Hollanders tegen Limburgers. Het gevaar: een steeds groter wordend gat tussen het rijke noorden en het veel arme zuiden Italië.
Terroni di Mezzogiorno: Boerenkinkels uit het zuiden
Wie weleens door een zuidelijk stad als het Siciliaanse Ragusa heeft gelopen, kent de woningen waar enkel nog duivenjongen worden geboren. Leegstand is geen zeldzaamheid, evenals slecht onderhouden woningen en wegen. Het Mezzogiorno (zuiden) van Italië staat dan ook bekend om zijn economische achterstand ten opzichte van het noorden.
De zuiderlingen worden door de Italianen niet zelden terroni genoemd, een denigrerende benaming die zich laat vertalen als ‘boeren’ of ‘boerenkinkels’. Deze minachting komt voort uit de armoede van het zuiden, de door de maffia gevoede politieke wanorde en de traditionele focus op de landbouw. Daartegenover staat het rijkere noorden, met de autofabrieken in Turijn, modestad Milaan en de vele toeristische trekpleisters waar zelfs de noordelingen zelf zo onderhand klaar mee zijn.
Maar waar een deel van de rijkere regio’s dus vooral klaar mee is, is het verzorgen van de arme zuiderburen.
Grote economische verschillen
Toen Italië na de Tweede Wereldoorlog vanaf de grond moest worden opgebouwd, heeft alleen het noorden kunnen profiteren van de vele investeringen die de regering deed. Er werden weliswaar ook in het zuiden miljarden geïnvesteerd — er was zelfs een tijd een minister van het Zuiden — maar de industrieën die er werden opgezet bleven broos en stortten bij iedere crisis als eerste in.
Een groot deel van de eindeloze stroom aan financiële hulp kwam namelijk in verkeerde handen terecht: corrupte politici en ambtenaren en de maffia. De Italiaanse regering keek weg van deze sociale problemen en bleef investeren zonder aandacht te besteden aan democratische vernieuwingen.
Dat het dan ook vooral Noord-Italië was dat vanaf de jaren vijftig herstelde van de Tweede Wereldoorlog, blijkt uit de cijfers. Zo werd in de jaren vijftig maar liefst 79 procent van alle nationale bestedingen gedaan in het noorden. Terwijl in het zuiden 35 procent van de Italianen woonde.
Na de crisis van de jaren tachtig, die opnieuw fataal was voor het Mezzogiorno, was Umberto Bossi het zat en richtte hij de Lega Nord op. En met succes, want wel meer Italianen bleken klaar de boerenkinkels en de partij schopte het meermaals tot het kabinet.
De Lega Nord vergeet echter dat Noord-Italië na de Tweede Wereldoorlog kon herstellen door de honderdduizenden zuiderlingen die naar het noorden migreerden om daar in de enorme fabrieken te werken en bij te dragen aan de opbouw van het ‘nieuwe’ Italië. Dat in diezelfde jaren vele zuiderlingen letterlijk wegvluchtte voor de armoede, naar Amerika. Dat zijzelf gebukt gaan onder de matig aangepakte macht van de onderwereld.
Spritz-nationalisme
Het onvermogen om georganiseerde misdaad en jarenlange economische achterstand tegen te gaan, heeft in sommige hoofden geleid tot arrogante afkeer. Het rijkere noorden, uitkijkend over de toeristische metropool, nippend aan een glas spritz, verzucht zich al jaren over zijn buren, de familie Flodder, de terroni. Inmiddels hoeven de boerenkinkels niet meer weg, maar willen de gegoede regio’s Lombardije en Veneto minder met hen te maken hebben, minder voor hen zorgen.
Het is een ontwikkeling die alleen maar tot grotere economische verschillen en meer onderlinge afkeer kan leiden en de lappendeken van Italiaanse regio’s tot eilandjes zal maken. Zuid-Italië heeft het noorden nodig om economisch te ontwikkelen, maar het noorden heeft het zuiden nodig om respect af te dwingen. Je buren afstoten is geen oplossing en maakt de leefbaarheid van je buurt er niet beter op. Het noorden zal moeten vechten voor het zuiden, niet tegen.
Om de Italianen een handje te helpen — en de recent overleden ‘vakantieman’ Frits Bom te eren — wil ik u vragen: wanneer u binnenkort uw zomervakantie boekt, ga dan eens naar Catania, Bridinsi of Bari. Het is er prachtig. Laat dat noorden maar eens met rust.
