Water bij de wijn: hoe het klimaat Franse wijn om zeep helpt
Het water van de Seine begint weer te zakken. Langzaam worden de bruggen weer voor boten begaanbaar, keren de mensen uit geëvacueerde gebieden weer naar huis terug, brengen de Parijzenaar hun lunch weer in een bistro met een wijntje door in plaats van aan de oevers van de rivier, kiekjes makend van het stijgende water en kan het leven weer geleefd worden alsof er niks aan de hand is.
Na mei vorig jaar, toen het water nog hoger stond dan nu, kampt Parijs opnieuw met hoogwater. Uit een artikel in de Slijpsteen van de Geest (het NRC Handelsblad, red.) bleek de Fransen gelaten omgaan met het wassende water: de verzekering betaalt wel. Van een deltaplan, zoals Nederland dat heeft geformuleerd na een inmiddels tot cliché verworden eeuwenlange strijd tegen het water, is in Frankrijk geen sprake.
Dat is omdat de verzekering de schade toch wel betaalt en er nog nooit een enorme watersnoodramp met honderden doden heeft plaatsgevonden. Maar het hoge water, hoe ontwrichtend ook, is lang niet het ingrijpendste gevaar dat samenhangt met klimaatverandering. Hoe zit het met Frankrijks trots en haar prominente exportproduct? Kan de Franse wijn klimaatverandering aan?
De angst voor de natuur zit in ons taalgebruik ingebakken. We spreken van stromen asielzoekers, een tsunami vluchtelingen, een vloedgolf aan informatie. Ook spreken we van ‘overspoeld worden door emotie’ of juist een dam die ‘een blokkade optrekt tegen al te gewelddadige gevoelens’. Ook lijdt een ‘gebrek aan liquide middelen’ tot ‘financiële droogte’, en het liefst doen we geen water bij de wijn. Maar Frankrijk staat voor de opgave haar wijn juist voor het opkomende water te beschermen.
Bijbelse taal
Deze beeldspraken dienen om maatschappelijke of persoonlijke problemen te beschrijven. Blijkt dat de natuur ons weer eens te slim is af geweest, dan grijpen we liever terug op Bijbelse taal. De Eindtijd lijkt aangebroken bij een goede storm of overstroming. Steeds vaker, lijkt het, worden we geconfronteerd met extreem weer en de gevolgen daarvan. Klimaatverandering is een feit, maar de gevolgen lijken moeilijk voor te stellen. Er zijn miljoenen mensen op de vlucht voor water of droogte. Eilanden en kuststreken worden opgeslokt door het water.
Dit is te moeilijk voor te stellen vanuit de luie stoel. Maar er zijn ook gevolgen die beter te begrijpen zijn: wat nu als de heerlijke rode Bordeauxwijnen verdwijnen? Pieter Leroy, hoogleraar Milieu en Beleid aan de Nijmeegse Radboud Universiteit, publiceert regelmatig over Frans debat over klimaatverandering. Enkele grote stormen en het jaarlijkse watertekort in het Franse zuiden zijn volgens hem verantwoordelijk voor een groot bewustzijn van een veranderend klimaat.
Ramp voor Bordeaux
In een toegankelijk artikel stelt Leroy dat de Gironde, de streek van de Bordeaux, te maken krijgt met een zeespiegelstijging van 2 tot 4 meter, meer dan de Noordzee. Dit heeft invloed op de samenstelling van de grond. Volgens Leroy spelen drie andere elementen een doorslaggevende rol als het om de wijnbouw gaat.
Een verbeterde fotosynthese
Door een stijgende hoeveelheid CO2 is er sprake van verbeterde fotosynthese. Dat levert een betere groei van druiven op, omdat de vrucht zeer gevoelig is voor temperatuurschommelingen.
Hoger alcoholpercentage
De temperatuurstijging zorgt voor een kortere rijpingsperiode waardoor de zuurgraad daalt, het suikergehalte stijgt, en het alcoholpercentage toeneemt.
Neerslag
Een veranderend neerslagpatroon kan tenslotte lijden tot droogte of schade door plotse grote neerslag.
Op zich hoeft dit de Franse wijnen niet te bedreigen, stelt Leroy. Als de Bordeaux-streek niet langer ideaal is om Bordeaux-druiven te kweken, dan kan die druif noordelijker verbouwd worden.
Streng controlesysteem helpt wijn niet
Hier zit echter de crux. Door het zeer strenge en behoudende controlesysteem is het onmogelijk voor wijnboeren om zich aan te passen aan een veranderend klimaat.
Dit systeem controleert dat een Champagne uit de Champagnestreek komt en niet zomaar een veredelde bubbeltjeswijn is. Een wijn gemaakt met Bordeaux-druiven die geoogst worden in de Loire kan door dit AOC/AOC-systeem (appellation d ’origine controlé/protegé, WV.) nooit verkocht worden als Bordeaux.
Een wijn uit de Bordeaux-streek met een te hoog alcoholpercentage, een te zure of juist te zoete smaak is echter evenmin een Bordeaux.
De Franse liefde voor producten van hun land uit zich in grote agrarische kennis, maar ook in een cultuur van bescherming die misschien enkele wijnen de kop zal kosten. Meer dan een spectaculaire overstroming, enkele doden, en miljardenschaden, kan dit de Fransen bewust maken van de grote gevolgen van klimaatsverandering.
Helpt Frankrijk door de wil haar wijncultuur te beschermen deze juist om zeep?
