De boekenwurm moet in de toekomst in Utrecht Literatuurstad zijn
Met Boekenbal startte afgelopen weekend de jaarlijkse Boekenweek. Helaas kent de week voor de fanaten van letters en kaft een heuse valse start na de teleurstellende ontvangst van Griet Op de Beecks Boekenweekgeschenk Gezien de feiten. Waar anders dan in Utrecht kan deze kater het best worden weggespoeld?
Utrecht, denkt u? Jazeker, de Domstad is namelijk sinds november 2017 immers UNESCO City of Literature. Een prestigieuze titel en bovendien een welkome prikkel voor de ingedutte vaderlandse letteren. Toch?
Prestigieuze titel
Niet iedereen begrijpt deze uitverkiezing. Zo bestempelde Maarten van Rossem de eretitel als flauwekul. “Een typisch literair Utrecht? Voor mij zou het nieuw zijn,” verklaarde de Utrechtse historicus tegenover Een Vandaag.
Ook AD-columnist Jerry Goossens bleek sceptisch. “Ik lees overal dat zulks een buitengewoon prestigieuze titel is. Al weet ik niet zo goed waarom. Zo verbleef ik dit jaar in liefst twee andere Cities of Literature, Krakau en Reykjavik, zónder op de hoogte te zijn dat die hoge eer hun te beurt was gevallen. Van Ulyanovsk (Rusland), Tartu (Estland) en Óbidos (Portugal) — sinds deze week literaire zustersteden — had ik zelfs nog nooit gehoord.”
Een stad van de toekomst
Deze kritiek komt niet geheel uit de lucht. De toonaangevende uitgeverijen zitten immers in Amsterdam en grote schrijvers is Utrecht niet bepaald rijk. Of moeten dat Arthur Japin, Ronald Giphart, Esther Jansma en Ingmar Heytze zijn?
Volgens UNESCO moet de kwaliteit van een Literatuurstad ook niet per se in die richting worden gezocht. Niet voor niets ontbreken literaire steden als Parijs, Londen en Praag op de lijst. “Een UNESCO City of Literature is onderdeel van het UNESCO Creative Cities Network (UCCN),” vertelt Lucía Iglesias Kuntz. “Dit zijn steden die zich op de lange termijn inzetten voor culturele ontwikkeling op lokaal niveau en daarbij intensief internationaal samenwerken.”
Een Literatuurstad blijkt te moeten uitblinken in aanmoedigende ideeën, innovatie, leiderschap en aandacht binnen de literaire sector; het draait om de toekomst.
Maliebaan 36
Toch moet de stad, laat Iglesias Kuntz weten, ook een rijke literaire historie hebben. Volgens Michaël Stoker, directeur van Het Literatuurhuis, richt UNESCO de aandacht op steden die onder de literaire radar zijn gebleven, die in de schaduw staan van die ene grote stad die we wel kennen. Hij wil ook heus een quiz spelen om de literaire historie van de stad aan te tonen.
Waar is de grootste Nederlandse bestsellerreeks, met 85 miljoen verkochte exemplaren vertaald in meer dan 50 talen, bedacht, geschreven en geïllustreerd?
In Utrecht, Dick Bruna’s Nijntje.
Waar werd de eerste openbare bibliotheek van Nederland geopend?
In Utrecht, in 1892.
Waar werd in 1943 uitgeverij De Bezige Bij opgericht?
In Utrecht, in de Van Limburg Stirumstraat.
Waar werd de eerste Nederlandse dichtbundel uitgegeven van een vrouwelijke dichter?
In Utrecht, de bundel van Suster Bertken in 1516.
Waar schreef René Descartes de beroemde zin ‘Ik denk dus in ben’?
In Utrecht, op de Maliebaan 36.
De Boekenweek in Utrecht
UNESCO en Stoker zijn duidelijk; in de toekomst zal de boekenwurm in Utrecht moeten wezen. De week werd afgetrapt met een voorstelling van Trio Chabot en Giphart (oorspronkelijk vergezeld door wijlen Martin Bril, red.). De dagen daarna worden gevuld met een toneelbewerking van Ilja Leonard Pfeijffers La Superba, de filmpremière van Esther Gerritsens roman Dorst en tal van lezingen van onder meer Jan Terlouw en Annejet van der Zijl.
Op zondag 18 maart wordt Neerlands letterfeest afgesloten in het Utrechtse café Hofman met Mooie Woorden, een optreden van een nog onbekende line-up schrijvers en dichters.
Hoewel het literaire gehalte van de genoemde trekpleisters twijfelachtig is – het boek moet publiek trekken met theater, toneel en film – belooft het programma veel goeds.
Wat betreft de vraag: Wat is literatuur nog in dit land? Dat zal de toekomst moeten uitwijzen – in Utrecht, wel te verstaan.
