Spring naar de content
bron: Screenshot Buro Jansen & Janssen

Buro Jansen & Janssen: luis in de pels van de AIVD

In de weken voorafgaand aan het referendum over de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten liggen bibliotheken en universiteiten door het hele land vol met honderdduizend magazines over de wet en haar geschiedenis. De afzender: Buro Jansen & Janssen. Wie? Dat dachten wij ook. Een portret van een onderzoeksbureau, dat is opgericht door krakers en een vinger aan de inlichtingenpols probeert te houden.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Luna van der Waarde

In een oud fabriekspand in Amsterdam-West is het kantoor van Buro Jansen & Janssen te vinden. Tussen kunstenaarsateliers staat de ruimte vol stellingkasten met archiefmappen en liggen er nog duizenden exemplaren van het magazine over de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv 2017) waarmee Buro Jansen & Janssen – een advies- en onderzoeksbureau – probeert de mening van het volk te beïnvloeden.

Sleepwet
Beeld:

Volgens onderzoeker Rick van Amersfoort, verantwoordelijk voor de dagelijkse leiding, is Buro Jansen & Janssen ‘een adviesbureau voor iedereen die een onderzoek tegen zich heeft lopen bij de politie of inlichtingendiensten’. Buro Jansen & Janssen doet ook onderzoek naar bijvoorbeeld de Wiv 2017. Het bureau probeert op deze manier inzicht te geven in het functioneren van de Nederlandse inlichtingendiensten.

Kuifje als inspiratie

In totaal werken ongeveer dertig mensen voor het bureau, vooral als vrijwilliger. “Dit zijn voormalige journalisten, studenten en mensen met een juridische achtergrond,” stelt Van Amersfoort. Het bureau kan de projecten financieren dankzij donateurs. Wie de donateurs zijn, kan Van Amersfoort niet zeggen.

Het onderzoeksbureau – vernoemd naar de twee onnozele detectives uit de Kuifje-strips – heeft namelijk nooit grootschalig onderzoek gedaan naar de donateurs. Van Amersfoort geeft aan alleen te weten dat het voornamelijk mensen tussen de 35 en 55 jaar zijn. “Sommigen betalen maandelijks een paar euro, een ander betaalt jaarlijks een paar honderd euro,” vertelt hij. Met die donaties kan Van Amersfoort onderzoek doen, gegevens uit databanken halen en zo af en toe een medewerker betalen.

Buro Jansen & Janssen ziet zichzelf als motor achter campagnes. Het bureau onderzoekt onder meer politiesurveillance via sociale media. Van Amersfoort: “Wij proberen context te bieden.” Daarom heeft de club ook het Wiv-magazine gemaakt.

Het magazine geeft de kiezer geen stemadvies, stelt Van Amersfoort. Al heeft Buro Jansen & Janssen zo zijn bedenkingen over onze niet-transparante inlichtingendiensten. “Het gaat erom dat de kiezer een gefundeerde keuze kan maken waar die zelf achter staat.” Het bureau kiest voor een benadering vanuit het verleden, omdat volgens Van Amersfoort het verleden veel zegt over de toekomst en over hoe er nu gedacht wordt.

Krakersbeweging

Buro Jansen & Janssen is ontstaan in 1985 in een krakersbeweging. Het bureau probeert deze band met het krakersmilieu in stand te houden door veel te schrijven over dit fenomeen. Van Amersfoort: “We waren zelf krakers, dus we werden geconfronteerd met de overheid die actie ondernam ten nadele van ons collectief.” Vervolgens ontwikkelt het bureau zich als organisatie voor een bredere groep. “Wij hadden kennis over de politie en inlichtingendiensten, dus mensen gingen ons vragen stellen. We zijn met horten en stoten op de plek gekomen waar we nu zijn.”

Toch is het Buro Jansen & Janssen na 33 jaar strijden tegen massa-surveillance en inlichtingendiensten niet gelukt om zich op het netvlies van haar tegenstanders te nestelen. Hilde Bos, woordvoerder van CTIVD (Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten), zegt Buro Jansen & Janssen alleen op afstand te kennen. Ook hoogleraar Informatierecht Nico van Eijk geeft aan ‘niet echt bekend te zijn met Buro Jansen & Janssen’.

“Het toezicht en het maatschappelijk middenveld — bestaande uit onder meer Jansen & Janssen en het CTIVD — vullen elkaar aan,” stelt Bos. “We hebben daarin allebei een eigen rol en die van de CTIVD is bij wet geregeld.” Volgens Bos is het goed dat er instanties zijn die vanuit een ander perspectief naar de inlichtingendiensten kijken en toezicht daarop houden. “Dat maakt het debat alleen maar rijker.”

Daarnaast poogt Buro Jansen & Janssen volgens Bos een vervelende luis in de pels van de inlichtingendiensten te zijn. “Er is een vrijwilliger bij Buro Jansen & Janssen geweest die heel intensief inzageverzoeken indiende bij de AIVD.” Volgens de Raad van State heeft deze vrijwilliger van het bureau misbruik gemaakt van zijn inzagerecht. “Ze willen hiermee een volledig schaduwarchief creëren van alle informatie in handen van de AIVD en MIVD.”

De AIVD zegt Buro Jansen & Janssen wel te kennen, maar niet te volgen.

Onderwerpen