De financiële sector is weer terug bij af, maar niemand lijkt dat te horen
De redding van Fortis in 2008 was voor toenmalig minister van Financiën Wouter Bos haast een jongensboek, zo zegt hij in de documentaire De Achtste Dag, een reconstructie van de bijna-ondergang van de Belgische bank en het door de Belgen opgeslokte ABN Amro. Bos vertelt met enige bravoure en veel anekdotes hoe hij en Balkenende de slaperige Belgen op de knieën kregen. Tien jaar later ogen de twee oud-politici nog steeds als onvervalste alfamannetjes.
In deze tijd van economische voorspoed zou je bijna vergeten dat tien jaar geleden de financiële crisis veel banken aan de rand van de afgrond bracht. Als Nederland waren we nog maar net over de uitverkoop van ABN Amro aan België heen. Dit verlies van onze nationale trots zette veel kwaad bloed bij Nederlandse politici.
En dat zat er eind 2008 nog steeds, zoveel is wel duidelijk als je de hoofdrolspelers in de documentaire hoort praten over de reddingsoperatie. Het was Hollandse superioriteit en arrogantie tegenover Belgische besluiteloosheid en stroperigheid.
“Het was een beetje als De Bende van de Zwarte Hand, van Pietje Bell,” zegt Wouter Bos, de toenmalige minister van Financiën, lachend in de documentaire, als hij vertelt hoe hij samen met premier Balkenende en bankier Nout Wellink in een vliegtuigje stapt om in Brussel te laten zien dat Nederlanders niet met zich laten sollen. Als het niet echt gebeurd was, zou je denken dat dit de cliché-held is die na een succesvolle missie zijn eigen ego nog wat aan het oppoetsen is.
Wouter Bos grossiert in deze documentaire in meer eigen schouderklopjes, bijgestaan door Balkenende (“Als je in paniek raakt, heb je geen controle meer”) en Wellink (“We hadden geen gevoel voor de andere kant aan tafel”). De twee Belgen Yves Leterme (toen premier van België) en Didier Reynders (minister van Financiën) kruipen bijna weg in hun bescheidenheid. Alleen Jean Claude Trichet, toenmalig voorzitter van de Europese Centrale Bank, laat zien dat hij als enige echt zinnige dingen kan zeggen, met zijn observaties over de psychologie van de menselijke geest, het haantjesgedrag en de valkuilen van hebzucht.
De Achtste Dag laat – bedoeld en onbedoeld – scherp de enorme cultuurverschillen zien tussen twee landen die voor een oppervlakkige toeschouwer bijna identiek zijn. Het levert soms hilarische anekdotes op, zoals de nacht dat Bos en Balkenende in Brussel na zware onderhandelingen op de grond moesten liggen, hun hoofd ondersteund door een opgerold tapijt. De combinatie van archiefmateriaal, nieuwe intensieve interviews en gedramatiseerde scènes geven je als kijker het gevoel op die plekken te komen waar nooit een camera is geweest.
Ondanks alle saillante details over de hardnekkig sluimerende irritatie tussen de Nederlandse en Belgische politici eindigt de film met een boodschap die door de meeste media stelselmatig lijkt te worden genegeerd. Alle geïnterviewden zijn het erover eens dat we met de financiële sector weer terug zijn bij af, het moment vlak voor de crisis. De afgelopen tien jaar is er een groot aantal films en documentaires gemaakt over de financiële crisis en de arrogantie van de banken. Denk aan The Big Short, Margin Call, The Wolf of Wall Street en het Nederlandse The Domino Effect. Maar de belangstelling hiervoor lijkt bij filmmakers in deze periode van economische hoogtij kleiner dan ooit.
De Achtste Dag is een heldere reconstructie van het Fortis-drama, door de ogen van directbetrokkenen en de Nederlandse apenrots versus de wat timide Belgen. Maar nog meer dan dat is het een waarschuwing om niet opnieuw in dezelfde situatie terecht te komen. De hooghartige houding van de ING-topman in de Tweede Kamer, het effectieve paaien van bedrijven als Shell en Unilever van Rutte en Wiebes, de roep om deregulering van de bankensector in een aantal westerse landen; allemaal illustratie van de zorgen van Bos, Wellink en Trichet.
De tekst loopt hieronder door.
Tussen 2006 en 2013 was er een hausse aan films en docu’s over klimaatverandering (An Inconvenient Truth, 11th Hour), de occupybeweging (Michael Moore’s Capitalism: A Love Story) en het bankensysteem (Inside Job). Onderwerpen die toen hot waren, maar het nu in de media en de populaire cultuur af moeten leggen tegen thema’s als #MeToo, Black Lives Matters en de affaire-Gosschalk.
De titel De Achtste Dag is niet alleen een verwijzing naar de zeven crisisdagen eind 2008, gevolgd door een gevoel van opluchting op dag acht. Het verwijst ook naar een oude Christelijke term: de dag van rust en overdenking. Het kan geen toeval zijn, dat juist oud-politici met analyses durven te komen die voorbij de waan van de dag gaan. Zo keerden politici als Lubbers en Van Agt zich op latere leeftijd tegen hun eigen gevoerde beleid. Ook Bos en Wellink zeggen hier dat er dingen echt anders moeten.
De grote vraag is wie er in deze hoogconjunctuur op deze boodschap zit te wachten.
