Het ‘Atlantis-scenario’ dreigt voor eilandbewoners
De legende van Atlantis is wereldwijd bekend. Een enorme verzonken stad, volgens veel versies op een eiland gelegen, zonk van de een op de andere dag naar de bodem van de oceaan. Hoewel het daadwerkelijke bestaan van Atlantis nooit officieel aangetoond is, is de noodlottige afloop van het verhaal voor eilandbewoners over de hele wereld niet eens zo’n ver-van-mijn-bed-show meer.
Want de combinatie klimaatverandering, extremer weer, en een stijging van de zeespiegel bedreigt kwetsbare eilanden nog eens extra. Deze zijn vaak laaggelegen en extra vatbaar voor afkalving en overstroming. Zo liggen de Malediven en de Bahama’s bijvoorbeeld slechts een paar centimeter boven de zeespiegel en is de verwachting dat deze paradijselijke eilanden al voor het eind van deze eeuw grotendeels verdwenen, dan wel onbewoonbaar zal zijn.
Het mag dan ook geen verassing zijn dat ze op de Bahama’s fervent voorvechter van vergaande maatregelen omtrent het tegengaan van klimaatverandering zijn. ‘1.5 to stay alive’ is daar al jaren de slogan; een temperatuurstijging van maximaal anderhalve graad zou de Bahama’s veilig stellen.
Nieuw onderzoek
Het is echter maar de vraag of dat streven uiteindelijk gehaald wordt. Want zelfs al is dat het geval, dan nog lijkt de toekomst er grimmiger uit te zien dan gedacht. In een nieuwe studie, uitgevoerd door het Nederlandse Deltares-instituut en de universiteit van Hawaiï, kan het veel sneller bekeken zijn voor de naar schatting half miljoen bewoners van laaggelegen eilanden en atollen (koraaleilanden) wereldwijd. De hogere golven en stijgende zeespiegel gaat namelijk ook verzilting van het drinkwater op deze plekken veroorzaken, waardoor de – vaak arme – gemeenschappen afhankelijk worden van peperdure ontziltingsinstallaties of geïmporteerd drinkwater.
Als ijkpunt voor de studie gebruikten de wetenschappers een klein eiland dat onderdeel is van de Maarschalk-eilanden, Roi-Namur geheten. Dit eiland steekt op het hoogste punt slechts twee meter boven de zeespiegel uit. Hier onderzochten de wetenschappers hoe vaak het voorkomt dat golven hoger dan dit punt het eiland overspoelen, waarna zout water de bodem in sijpelt.
Hoe vaker dit gebeurt, hoe lastiger het wordt om deze verzilting weer teniet te doen door het jaarlijks terugkerende regenseizoen, zoals het al sinds mensenheugenis gaat. Dat ‘tipping point’ zal op Roi-Namur en de meeste soortgelijke plekken (voor het grootste deel in de Indische en Stille Oceaan) plaatsvinden ergens tussen 2030 en 2060. Na dit cruciale moment wordt het heel lastig om op deze eilanden te overleven.
Het waddengebied
Hoewel de studie zich in het bijzonder richt op atollen en andere laaggelegen eilanden in de grote oceanen, zijn er natuurlijk ook andere gebieden die zich onder directe klimaatdreiging bevinden. Zo zijn daar de Antillen, waar de klimaatverandering vooral te merken is door meer orkanen, frequentere overstromingen en een grote afname aan koraal. En dan hebben we nog het Waddengebied, een zeer kwetsbare eilandengroep van zandeilanden die zich uitstrekt van Nederland tot aan Denemarken. Ook de Waddenzee dreigt ‘te verdrinken’, als er niet snel iets gebeurt.
In een van de meest recente rapporten van de Waddenvereniging ziet het er niet al te goed uit. De eilandengroep zal snel afkalven, en hoewel dit proces altijd al bezig was is het in onze moderne tijd extra precair. Juist doordat het achterland tegenwoordig beschermd wordt door dammen en dijken wordt er veel minder sediment richting zee aangevoerd, waardoor de natuurlijke aanwas van de waddeneilanden teniet gedaan wordt.
Dit bericht schept over het algemeen weinig hoop, hoewel? Wetenschappers van de Waddenvereniging drukken er in de resultaten op dat het niet zozeer de uiteindelijke stijging van de zeespiegel is, maar de snelheid waarmee dit gebeurt die doorslaggevend is voor het voortbestaan van de Waddeneilanden.
Het gebied heeft zich door de eeuwen heen bewezen als een zeer flexibel gebied, maar het is nog onzeker het de huidige tijd zal doorstaan. Ook hier, dichter bij huis, heeft de klimaatverandering dus al op de korte termijn gevolgen. Om te voorkomen dat de Waddeneilanden en andere prachtige gebieden wereldwijd het Atlantis-scenario wacht, is het dus van uiterst belang dat er snel adequate maatregelen genomen worden.
