Genoeg films in de bioscoop, nu alleen nog de goede titels!
Elk jaar worden we in Nederland overladen met zo’n vierhonderd nieuwe films in de bioscoop. Diversiteit genoeg zou je zeggen. Toch krijgen nog steeds veel meesterwerken geen kans om op het grote doek terecht te komen. Filmredacteur Nico van den Berg over eenheidsworst versus filmparels die tussen wal en schip vallen.
Nederland staat bekend om zijn rijke bioscoopklimaat. Niet alleen hebben we een groot aantal commerciële ketens als Pathé, Kinepolis en Vue, maar elke stad heeft daarnaast wel één of meerdere – al dan niet van subsidie voorziene – filmtheaters. Amsterdam telt naast de grote multiplexen zelfs veertien arthousetheaters. Toch zegt dit aantal lang niet alles. Een film heeft tegenwoordig een korte levensduur in de bioscoop. Met een week of vijf donderen de meeste films alweer uit de Box Office Top 20.
Een film moet dus snel scoren en dat betekent ook dat veel bioscopen en filmtheaters de boot niet willen missen. Het gevolg? Veel films worden als een tsunami in de bioscopen gelanceerd.
Dat geldt overigens niet alleen voor blockbusters uit Hollywood, want ook prijswinnende arthousefilms draaien in Amsterdam soms in acht filmtheaters tegelijk. Een paar weken later worden deze films nog maar op een paar onmogelijke uren geprogrammeerd, omdat de volgende lading filmpremières om een plaats roept. Dat betekent dat je als filmliefhebber niet al te lang kunt wachten om een film te zien.
De vraag is of dit erg is. Films zijn immers ook op andere manieren nog te bekijken: via dvd, diverse streaming platforms, of – als ze daar niet beschikbaar zijn – via semi-illegale downloads. Toch gaat er in mijn ogen niets boven een bioscooprelease. Niet alleen omdat iets op een groot doek zien erg fijn is, maar ook omdat deze films ook alle aandacht van kranten en blogs krijgen. De marketingmachine is een stuk minder actief als een film alleen maar online wordt uitgebracht en zie dan nog maar eens je publiek te bereiken. Natuurlijk zijn er talloze festivals waar veel films eenmalig worden vertoond, maar daar moet je als bezoeker ook maar je weg naartoe vinden.
Het gevolg hiervan is dat er soms zelfs meesterwerken niet door een distributeur worden aangekocht. Natuurlijk, niet alles in de bioscoop hoeft een hoog intellectueel niveau te hebben en er moet ook ruimte voor meuk in de filmzalen zijn, maar het doet soms pijn om gelauwerde of prijswinnende films weggedrukt te zien worden door middelmatige bioscoopvervuiling.
Filmmuseum EYE probeert al een aantal jaren hier verandering in te brengen. Onder de noemer Previously Unreleased brengt het museum in de zomermaanden films uit die de filmdistributeurs links hebben laten liggen, omdat de commerciële kansen te laag leken of omdat de release-agenda al propvol zat. De kwaliteit van deze films is geen issue, die is vaak erg goed. Afgelopen jaren bestond de oogst onder andere uit Certain Women van Kelly Reichardt, het Franse Nocturama, het Iers-Britse Calvary en de fantastische Australische animatiefilm Mary & Max.
De selectie die EYE dit jaar heeft gemaakt, bevat ook weer een aantal geweldige films. Hoogtepunt is First Reformed van de inmiddels 72-jarige regisseur en scenarioschrijver Paul Schrader. De film ging bijna een jaar geleden al in wereldpremière op het filmfestival van Venetië.
Ondanks een lovende ontvangst en het indrukwekkende oeuvre van de filmmaker – bekend van Taxi Driver en Light Sleeper – vond geen enkele distributeur het de moeite waard om de film hier uit te brengen.
Doodzonde, want het strak vertelde verhaal over een gefrustreerde dominee – mooi gespeeld door Ethan Hawke – is in de handen van Schrader een prachtige metafoor geworden van de alsmaar groter wordende commercialisering van alles om ons heen. Deze aanklacht levert één van Schraders beste films uit de nadagen van zijn filmcarrière op.
Een andere parel die vanaf deze week te zien is, komt zelfs uit 2015. Het is het verpletterende Tangerine van Sean Baker, wiens The Florida Project recent nog wel een bioscooprelease kreeg. Als je Tangerine op het grote doek ziet, is het moeilijk voor te stellen dat Baker deze schoot met een simpele iPhone 5s. De felle kleuren van een zonnig California spatten in widescreen van het scherm af, ook al zijn het voornamelijk de achterbuurten waar het verhaal van twee transgenders zich afspeelt. Zelden lagen humor en drama zo dicht bij elkaar. De authenticiteit en passie voor de personages zorgen ervoor dat je ademloos zit te kijken.
Al is er meer prachtigs dat de komende weken in EYE en een paar zalen in het land te zien is. Zo knalt het energieke Griekse Park, waar ik een paar weken geleden nog over schreef, in één klap in het lijstje ‘deze regisseur moeten we in de gaten houden’. De documentaire Dawson City, Frozen Time is een ontroerende en melancholische film over een mijnstadje in een uithoek van Canada waar filmblikken vol met verloren gewaande films uit de begintijd van de cinema werden gevonden. Of neem het Deense Winter Brothers, met een mooie rol van Mads Mikkelsen. Blijkbaar was ook zijn naam niet genoeg voor een normale bioscooprelease.
EYE laat met dit jaarlijkse programma ook dit jaar weer een prachtige selectie zien van verborgen filmparels. Maar waarom in de zomer, als half filmminnend Nederland op vakantie is, of ontspant in het park of aan het strand? Vast omdat de bioscoop de rest van het jaar weer wordt volgegooid met alles en nog wat. Misschien kan de middelmaat naar een paar hete dagen worden verschoven, dan kunnen we de vergeten filmparels eindelijk het label ‘released’ geven in plaats van ‘unreleased’.
Onder de noemer Previously Unreleased toont EYE deze zomer tien films. Meer informatie vindt u hier.
