Als verstekeling tijdens een vluchtelingendemonstratie
Rond het Nationaal Monument op de Dam in Amsterdam verzamelen tientallen actievoerders zich met spandoeken en trommels. Zij demonstreren aan het eind van de werkweek twee uur lang voor veilige havens en routes voor bootvluchtelingen op de Middellandse Zee. Met name de Nederlandse reddingsschepen die momenteel stilstaan op Malta moeten volgens de actievoerders snel weer op reddingsmissie.
Vrijwilliger Anne Dekker is op de Dam aanwezig namens de organisatie Sea-Watch. Deze organisatie is sinds 2015 actief op de Middellandse Zee, tussen Libië en Italië. Sea-Watch controleert of de Europese autoriteiten daadwerkelijk hulp bieden aan bootvluchtelingen. Soms delen zij reddingsvesten uit of bieden zij medische hulp. Ook nemen zij soms mensen aan boord om naar een veilige haven te brengt, zoals ieder schip wettelijk is verplicht. “Overigens is dat ook een morele verplichting,” stelt Dekker.
Dekker is zelf meerdere malen mee geweest op reddingsmissies naar de Middellandse Zee. “Dat is heel intens,” vertelt ze voor aanvang van de demonstratie. “Je moet je voorstellen dat je met een grote groep van onder meer vrijwilligers en journalisten aan boord bent. Je deelt met hen beperkte ruime en iedereen moet hard werken om het schip varende te houden. Dat betekent bijvoorbeeld dat wij dag en nacht op de uitkijk staan…” Dekker moet haar verhaal onderbreken om de politie, die aan is komen lopen, te woord te staan.
De demonstranten mogen van de politie niet op de Dam protesteren, dus pakken de actievoerders hun attributen: trommels, spandoeken, vlaggen, reddingsboeien en reddingsvesten. De demonstranten lopen, onder luid getrommel, richting het Paleis op de Dam, alwaar in rap tempo een verhoging wordt neergezet. Daarnaast houden demontranten grote oranje en blauwe spandoeken hoog, met teksten als: No more deaths at sea, en Geen mens is illegaal.
Aanwezig om zijn verhaal te delen is Mohammed, een vluchteling die vijf jaar geleden de oversteek waagde van Libië naar Italië. “Ik ben een beetje zenuwachtig,” stamelt hij, “maar ik wil graag mijn verhaal vertellen, over hoe ik hier terecht ben gekomen, de reis die ik heb moeten maken en over de offers die ik hebben moeten brengen om naar Europa te komen.” Mohammed is de zoon van een boer. Als oudste zoon van een arme familie besloot hij op zoek te gaan naar een beter leven in Europa.
Mohammed was in 2014 een van de 229.000 bootvluchtelingen die Europese grens wisten te bereiken, volgens Dekker de dodelijkste grens ter wereld: 3500 mensen overleefden dat jaar de oversteek niet. Eenmaal in Europa verbleef Mohammed drie jaar in Italië. “Dat was erg moeilijk,” vertelt hij. “Mensen nemen ons niet serieus en we krijgen te maken met veel racisme. Iedereen weet ondertussen dat mensen in zee sterven, maar het lijkt niemand iets te interesseren. Ik vind dat iedereen moet kunnen leven waar hij wil.”
Zeebrug
De demonstratie ‘Brug over Zee’ is de eerste Nederlandse variant van talloze internationale demonstraties, georganiseerd onder de naam Seebrücke, een van oorsprong Duitse beweging die sinds dit jaar snel groeit en wordt gesteund door veel maatschappelijke organisaties en politieke partijen, waaronder GroenLinks Amsterdam, Het Actiefonds en Stichting VIA. De afgelopen weken werd gedemonstreerd in onder meer Duitsland, Italië, Spanje, Oostenrijk, Zwitserland en Malta. Ook is er een soortgelijke demonstratie in Osnabrück en tijdens het weekend in Bremen.
Initiatiefnemer van Nederlandse demonstratie is Frank Nijpels, die na het bijwonen van een demonstratie in Duitsland in aanraking kwam met Seebrücke. Met name het gebrek aan media-aandacht voor de bootvluchtelingen was voor hem reden om in actie te komen. “Ik heb vooral weinig informatie kunnen vinden over de daadwerkelijke situatie van vluchtelingen op de Middellandse Zee,” vertelt Nijpels. “Vervolgens ben ik met kennissen en vrienden gaan praten. Ook toen bleek dat er vrij weinig mensen wisten wat er gaande was op de Middellandse Zee.” Met zes personen – een samenwerkingsverbond tussen Sea-Watch, Seebrücke en de vluchtelingengroep ‘We Are Here’ – besloot hij een eigen variant van de Seebrücke-demonstraties te lanceren.
Doel van de demonstratie is om actie te voeren tegen de Europese politiek, die volgens Sea-Watch moedwillig mensen laat sterven op zee,door het optrekken van muren rondom de Europese Unie. De organisatie en de demonstranten spreken zich onder meer uit voor veilige routes voor migranten en vluchtelingen en proberen politieke tegenwerking van hulporganisaties tegen te gaan.
Getuige
Dekker maakt haar verhaal af ten overstaan van de demonstranten. “Ik heb honderden mensen kunnen helpen, maar ik heb ook mensen voor mijn ogen zien verdrinken, ik ben levenloze lichamen op zee tegengekomen en ik heb een kind in mijn armen zien sterven nadat drie kwartier hartmassage niet meer mocht baten. Ik ben getuige geweest van illegale pullbacks van de Libische kustwacht en van illegale pushbacks van de Italiaanse kustwacht.”
Terugsturen naar Libië is volgens Dekker geen optie voor de vluchtelingen. Eenmaal terug in Libie worden zij in detentie gezet, vaak stelselmatig verkracht, afgeperst en mishandeld. Deze mishandelingen beginnen al wanneer de Libische kustwacht de vluchtelingen aan boord halen: “Grote scheepstouwen werden gebruikt als zwepen en mensen werden geschopt en geslagen,” vertelt Dekker, die dit met eigen ogen gezien zegt te hebben.
Het doel van de demonstranten is nog lang niet in zicht, aangezien Italië en Malta haar havens hebben gesloten voor boten met migranten. Dat maakt het moeilijk voor de hulporganisaties die actief zijn op de Middellandse Zee, niet alleen Sea-Watch, maar ook bijvoorbeeld Artsen zonder Grenzen, Sea-Eye en Mission Lifeline. En de hulp is overigens hard nodig: sinds begin dit jaar zijn er al meer dan 1500 mensen in zee verdronken, waarvan meer dan 850 alleen al in juni en juli.
Voor drie Nederlandse schepen van Sea-Watch is het sinds anderhalve maand verboden om reddingsmissies uit te voeren. Volgens Dekker heeft Nederland drie weken geleden aan de organisatie laten weten dat de schepen voldoen aan alle eisen en registraties. “Maar nog steeds mag het schip niet uitvaren,” vertelt Dekker. “In plaats daarvan hebben zij ons laten weten wetswijzingen te overwegen die het ons moeilijker maken om te opereren onder Nederlandse vlag. Dat is ronduit schandalig en maakt Nederland medeplichtig aan honderden doden die voorkomen kunnen worden wanneer de schepen wel mogen varen.”
Aandacht
“Voor mij was deze demonstratie vooral belangrijk om mensen bewust te maken van de feiten die zich afspelen op de Middellandse Zee,” vertelt Nijpels. “Ik zou graag zien dat de politiek hierover gaat nadenken, want momenteel is er geen oplossing. Ik weet ook wel dat mensen uit zee redden geen langetermijnoplossing is, maar ik zou in ieder geval willen dat het boten onder Nederlandse vlag toegestaan zijn om mensen uit zee te redden.”
Als vervolg op de demonstratie op de dam wil Nijpels binnenkort het gesprek aangaan met grote hulporganisaties, zoals Amnesty, Greenpeace en Milieudefensie. “Het is mijn doel dat zij zich uiteindelijk aansluiten bij de Seebrücke-demonstraties, zodat we dit ook in Nederland nog groter op de kaart kunnen zetten. De daadkracht is er. Ik denk zelfs dat er dit jaar nog een tweede demonstratie in Nederland gaat komen.”
Aan het einde van de demonstratie vormen de ruim 290 actievoerders een lijn, dwars over de dam – een ‘menselijke brug’. Voor de laatste keer vandaag brengen zij hun leuzen ten gehore: ‘We Are Here. We will fight’.
