Ook in de filmwereld was 2018 een jaar van toenemende polarisatie
Filmliefhebbers en -critici struikelen de afgelopen weken over elkaar heen in hun enthousiasme over het afgelopen filmjaar. Volgens Volkskrant-filmredacteur Bor Beekman was de filmoogst zo goed, dat de krant met gemak een top 50 in plaats van een top 25 beste films had kunnen samenstellen. En de hoofdfilmscribent van NRC Handelsblad, Coen van Zwol, tweette: “2018 was een briljant filmjaar”.
Toegegeven: dit jaar leverde een stortvloed aan sterke films op. Maar er is ook een andere kant aan dit filmjaar. Zo lijkt de kwaliteit van de Nederlandse film in een zompig moeras weg te zinken en moet Netflix vrezen voor 2019. En hoe bepalend was de (trans)gender discussie eigenlijk? Dat de films uitstekend waren is wel duidelijk, van Roma tot Mission: Impossible – Fallout, van BlacKkKlansman tot Shoplifters, Maar wat waren nu echt de grote thema’s in filmland? Filmredacteur Nico van den Berg blikt terug op een turbulent jaar.
Crisis in de Nederlandse cinema
De consensus onder filmcritici mag dan wel groot zijn, de kloof tussen filmjournalisten en het bioscooppubliek is het afgelopen jaar groter geworden, zeker als je naar de Nederlandse film kijkt. Films die met sterren werden overladen, flopten in de bioscoop. En films die nog net niet als misdadig werden betiteld, trokken volle zalen. Zo is Bon Bini Holland 2 op dit moment de best bezochte film van Nederland, maar volgens de Volkskrant “te mijden door iedereen die geen Jandino Asporaat-fan is [de centrale figuur in de film] en niet kan lachen om een gezin dat gevloerd wordt met een koekenpan.”Andere succesvolle films waren De Dirigent, waarvan de producent NRC Handelsblad inmiddels heeft aangeklaagd vanwege een slechte recensie, en De Film van Dylan Haegens en All You Need Is Love, die allebei de klok decennia terugzetten met clichés over vrouwen, homo’s en zwarten, inclusief beroerd acteren en slechte scenario’s. Het matig ontvangen Bankier van het Verzet, “een ouderwetse oorlogsfilm” aldus NRC, wist dit jaar de meeste bezoekers te trekken, maar viste achter een Oscarnominatie. Aan de andere kant flopte de openingsfilm van het Nederlands Filmfestival, het zeer goed ontvangen Niemand in de Stad van Michiel van Erp, genadeloos. Alleen Redbad, het historische epos dat 8 miljoen euro kostte, werd door zowel pers als publiek uitgekotst. Een zeldzaam moment van consensus.
Tekenend voor de kloof tussen critici en publiek is de uitslag van de Film van het Jaar verkiezing van de Kring van Nederlandse Filmjournalisten, waar een flink deel van de vaderlandse filmpers zei nauwelijks Nederlandse films te hebben gezien, laat staan goede. Lichtpuntje: de afgestudeerde filmmakers-in-spe aan de Filmacademie leverden prima films af. Nu nog het goede publiek vinden.
De neergang van Netflix?
Netflix leek jarenlang onoverwinnelijk. Toegegeven, de groeicijfers zijn enorm: een wereldwijde verdubbeling van het aantal abonnees in drie jaar, investeringen van miljarden dollars in nieuwe films en series en een marketingmachine waar menig bedrijf jaloers op is. Maar het afgelopen jaar werden de eerste scheuren in het Netflix-bastion zichtbaar. Zo daalde de beurskoers, na een all-time-high in juli, de afgelopen maanden met maar liefst 40 procent. Verder heeft Netflix het astronomische bedrag van tien miljard dollar aan schuld openstaan, terwijl de inkomsten nauwelijks de uitgaven overstijgen. En dan kreeg het dit jaar ook nog het nieuws voor de kiezen dat Disney – na de overname van Fox het machtigste mediabedrijf ter wereld – al zijn eigen films van Netflix wil halen om op een in 2019 nieuw te lanceren Disneykanaal aan te bieden.
Ook moest Netflix recent flink in de buidel tasten – naar verluidt 95 miljoen dollar – om de ongekend populaire serie Friends tot eind 2019 nog te mogen streamen. Daarna is het dan echt gedaan, want eigenaar Warner start dan ook een eigen video-on-demand kanaal. Met Friends. En met eigen filmprojecten als Roma en Martin Scorsese’s The Irishman die Netflix vanwege Oscarkansen en prestige ook in de bioscoop wil uitbrengen, stuit het tegen de boycot van de grote bioscoopketens die het maar niks vinden dat concurrent Netflix nu ineens in hun zalen wil doordringen. En de bioscopen hebben het tij mee: zowel in de VS als in Engeland worden dit jaar box office records gebroken. En deze trend zal waarschijnlijk in meer landen zichtbaar zijn. In 2019 kunnen de haarscheurtjes wel eens een stuk groter worden in het Netflix-bastion.
In 2019 kunnen de haarscheurtjes wel eens een stuk groter worden in het Netflix-bastion
My name is Bond, ‘trans’ Bond
Op de valreep van 2018 bracht de Amerikaanse filmsite IndieWire nog het bericht dat acteur Dominic West pleit voor een transgender acteur als de nieuwe James Bond. Zijn argument: “They’d be ideal because they can do everything.” Het past in het recente debat over de inclusiviteit van Hollywood van minderheden als homo’s, transgenders en zwarten. Hierbij overheerst alleen steeds vaker een activistische toon, waarbij geslacht, kleur en geaardheid ver boven acteerkwaliteiten worden geplaatst. Zo zouden homorollen vooral door homoseksuele acteurs moeten worden gespeeld, zo betoogde de heteroseksuele acteur Darren Criss – bekend van veel homorollen – vorige week nog. Er uit een deel van de transgemeenschap kwam sterke kritiek op de Vlaamse film Girl waar de transgenderrol niet door een transgender werd gespeeld. Om deze reden trok actrice Scarlett Johansson haar handen af van een transgenderrol, terwijl actrice Cate Blanchett juist in het nieuws kwam omdat ze dit volkomen onzin vond.
Na de #metoo campagne eind 2017 lijkt het debat over wie er wat mag spelen vooral over de hoofden van degenen waar het over gaat te worden gevoerd. De vraag is of een homoseksuele acteur wel wil worden getypecast als homo, en een transgender vooral transpersonages zou willen spelen. Terwijl de cijfers over de gebrekkige representativiteit die dit voorjaar bekend werden, toch vooral gaan over de eenvormige rollen in films, niet over wie ze moeten spelen.
Acteur Kevin Spacey, bekend van zijn rol als de Amerikaanse president Frank Underwood in de Netflix-serie House of Cards, gooide op kerstavond nog een zelfgemaakte video op zijn YouTube kanaal. Volledig ‘in character’ verwierp hij elke beschuldiging van seksueel misbruik, waar hij in januari voor terecht moet staan.
De video is inmiddels al ruim zes miljoen keer bekeken en de reacties laten dezelfde verdeeldheid zien die we ook in de politiek en op sociale media al heel gewoon zijn gaan vinden.
De stellingen zijn ingenomen, 2019 wordt ook in filmland waarschijnlijk een zeer turbulent jaar.
