Nou ja, gewoon Nederlands zeg maar
Niets is zo veranderlijk als spreektaal. De huidige trend: opkomst van de strooiwoorden – nou, zeg maar, eigenlijk – en de onzekerheidsformules: soort van, best wel, ergens. In steeds meer woorden wordt steeds minder betekenis uitgedrukt. ‘Ergens vind ik het eigenlijk gewoon best wel een beetje moeilijk.’
Bert Maalderink vraagt aan Olympische goudenmedaillewinnaar Kjeld Nuis hoe hij zich in de zomer heeft voorbereid. “Nou, veel op de fiets zitten,” antwoordt Nuis. Als Nederlanders reageren op een vraag, lijken ze heel vaak behoefte te hebben aan een stopwoordje voor ze aan het eigenlijke antwoord toekomen. “Nou, ik vier het eigenlijk helemaal niet,” zegt Peter R. de Vries als Eva Jinek wil weten hoe hij zijn veertigjarig jubileum als misdaadjournalist gaat vieren.
‘Nou’ wordt ook vaak uitgebreid. Vooral met het woordje ‘ja’. De bekende vraag aan een sporter hoe hij of zij zich voelt, werd ook aan Jorien ter Mors gesteld na haar winnende 1000 meter op de Olympische Winterspelen. “Nou ja, gewoon heel blij,” zei Ter Mors met een stralend gezicht. Wie goed luistert naar de reacties van gasten in praatprogramma’s hoort ontzettend vaak ‘nou ja’ aan het begin van antwoorden. ‘Nou’ en ‘nou ja’ lijken in de meeste gevallen te fungeren als verbale startmotor. Sprekers moeten nog op gang komen en gebruiken daarvoor die eerste woordjes, die in deze rol nauwelijks of geen betekenis hebben. Zo is er ook iets meer tijd om tot de formulering van een antwoord te komen. In bepaalde gevallen kan ‘nou ja’ wel een echte betekenis hebben, om een voorgaande vraag of opmerking te relativeren, te ontwijken of als begin van een weerwoord, zoals in: “Heb je die boeken nog weggebracht?” – “Nou ja, dat kan je toch ook zelf doen.”
Sprekers breiden ‘nou ja’ vaak uit, zoals in: “Nou ja, kijk eens, hij gedraagt zich enorm kordaat.” en “Ja, nou ja, kijk, het gaat hier natuurlijk om een kwetsbare groep mensen.” Het Opperwezen kan ook worden ingevoegd: “Nou ja, god, kijk…” Het gebruik van ‘kijk’ is trouwens opvallend, omdat er niets valt te zien. Je zou eerder ‘luister’ verwachten, maar dat komt zelden voor en is meestal bedoeld om het belang van de volgende mededeling te benadrukken, zoals in: “Ja, luister, dat moet vandaag wel af komen natuurlijk.”
