WhatsApp-thriller Ontspoord van NS mist vaart
Deze week baarden de Nederlandse Spoorwegen flink wat opzien door de eerste WhatsApp-thriller van Nederland te lanceren. Het verhaal, dat de passende naam Ontspoord draagt, wordt vanaf de ochtendspits van maandag 28 januari een werkweek lang op haar volgers afgevuurd.
De digitale roman bestaat uit zo’n 210 tekst-, foto- en videoberichten, en vertelt het verhaal van Sarah, die na een werkborrel per ongeluk iets ziet wat ze niet had mogen zien, en plotseling verdwijnt. De thriller is een bedenksel van scenarist Melle Runderkamp, die we kennen als schrijver van films en series als Shouf shouf!, Het Schnitzelparadijs en Voetbalvrouwen. De verder onbekende Amsterdamse sportinstructrice Carlijn van Mosselveld speelt de hoofdrol.
Wie Ontspoord wil volgen, appt simpelweg ONTSPOORD AAN naar een speciaal 06-nummer, en voegt de nummers van zeven personages – waaronder een veelbelovende ‘Hans Chef’ en ‘Jens Tinder’ – toe aan zijn contactenlijst. Mocht het in de loop van volgende week toch te spannend worden, dan sms’t men simpelweg ONTSPOORD UIT, en is men van de circa 42 berichten per dag verlost.
Ontspoord lijkt een mooie manier van NS om nogmaals hun imago als promotor van het boek (denk: NS Publieksprijs, sponsor van de Boekenweek) te bevestigen. Bovendien laat de vervoersdienst met Ontspoord – net als in haar grappig bedoelde reacties op venijnige social media-berichten over vertraging en uitvallende treinen – zien over humoristische zelfreflectie te beschikken, en dat doet het bij met name jonge potentiële klanten ongetwijfeld goed. Jammer genoeg raadt NS die doelgroep het volgen van Ontspoord dan weer af; de inhoud van de thriller kan als schokkend worden ervaren.
Diverse media spreken van een groot succes: alle duizend plekken waren op de ochtend van de lancering reeds om tien uur uitverkocht. Ook de duizend extra plaatsen zaten om een uurtje of elf vol. Net als in de echte spits bleek de NS de vraag niet aan te kunnen – of, zoals ze zelf op hun website vermeldden: ‘Helaas, deze trein heb je nét gemist.’ Gelukkig zijn ze voornemens nog meer van dit soort spannende WhatsApp-verhalen op de markt te brengen.
We mogen ons natuurlijk wel afvragen of Ontspoord inderdaad zo’n opzienbarend snufje is als de PR-afdeling van NS beweert. De WhatsApp-berichten zijn een typisch staaltje chat fiction, dat al langere tijd bezig is de digitale markten te veroveren. Als snel consumeerbaar alternatief voor het logge boek spreekt het met name tieners aan, wat ook de voorkeur voor genres als young adult-romantiek, -horror en -komedie op deze platforms verklaart. Aanbieders als de apps Hooked, Yarn, Tap en Lure ontstonden al in 2015 en voorzien hun gebruikers voor een luttele drie dollar per week of veertig dollar per jaar van chatverhalen. Opmerkelijk genoeg blijken zelfs jonge lezers in deze vorm – in de Verenigde Staten, althans – zonder morren bereid voor fictie te betalen. Ze domineren zelfs de toplijsten van meest gedownloade apps, en er wordt ook wel gezegd dat dergelijke chat stories weleens de boekenmarkt zouden kunnen opschudden.
Op maandag werd om 07.54 uur, als alle NS-lezers knus bij elkaar op schoot in de trein zitten, het eerste berichtje verstuurd. Zafira: ‘Wagon 1347. Ik heb een vierzitter.’ Plaatje van twee bekers koffie erbij, Sarahs naam op z’n Starbucks verkeerd gespeld. Een halfuurtje later een bericht van het hoofdpersonage zelf: ‘Voor degene die dit leest. Er is een goede reden dat u al deze berichten ontvangt. Ik leg het snel uit. Maar wat u ook doet, schakel niemand in. Nog niet. Bewaar alles wat u ontvangt.’ Ongeveer tegelijkertijd appt ‘Hans Chef’ dat we even moeten praten en vooral geen domme dingen moeten doen.
Even voor de duidelijkheid: er wordt naar ons geappt alsof we Sarah zijn, maar tegelijkertijd praat er ook ene Sarah tegen ons, ons op het hart drukkend dat we alle berichten goed moeten bewaren. Verwarrend. Ook terugpraten heeft geen zin: het zal de loop van het verhaal niet op magische wijze beïnvloeden, laat NS in de algemene voorwaarden weten.
Het blijft de rest van de dag stil. NS houdt er blijkbaar rekening mee dat mensen niet graag gestoord willen worden tijdens werkuren, en al helemaal niet door een computer die vooraf geprogrammeerde WhatAppjes de wereld in slingert. Als er al sprake was van opgebouwde spanning, is die inmiddels ruimschoots weer weggeëbd.
Pas om 17.46 uur komt er weer een berichtje binnen. Zarifa, net als de andere personages netjes voorzien van profielfoto. ‘WTF is er aan de hand Saar? Ik ben de hele middag bezig geweest om Hans van me af te schudden… Wat heb je met hem uitgespookt, viespeuk? Nee maar serieus, wat is er aan de hand joh?’ De tekst is netjes voorzien van foutief interpunctiegebruik en een knipogende smiley. Echt spannend wordt het als chef Hans een gesproken bericht achterlaat: we moeten ons zo snel mogelijk bij hem melden, vertelt hij ons op dringende toon.
In het feit dat wij als Sarah worden aangesproken maar uit de berichten van Zarifa, paps, mams, Jens en Hans moeten afleiden wat we hebben gedaan, zit meteen ook de spanning van het hele verhaal dat verder een hoog Onderweg naar Morgen-gehalte heeft. Bovendien ligt het tempo van de het verhaal laag, en blijven alle personages dezelfde clichématige boodschap herhalen: mams is ongerust, Jens heeft zin in de volgende Tinderdate, chef Hans vindt dat er hoognodig gepraat moet worden. Ook kun je je alleen fatsoenlijk laten meevoeren als je continu aan je telefoon gekluisterd zit – anders zijn de berichtjes niet meer dan hinderlijke afleidingen.
Wie wil kennismaken met de eerste stappen van chat fiction op Nederlandse bodem, heeft met Ontspoord, kortom, een geestig instapmodelletje te pakken, maar voor de echte thrillerervaring zou nog wat finetuning niet weg zijn. Deze lieve poging van NS om met de tijd mee te gaan had beter geschreven kunnen worden door iemand die wel weet hoe hij vaart en spanning houdt in dit kersverse genre. Wellicht zou NS beter haar energie kunnen besteden aan het verhelpen van spoormankementen dan aan manoeuvres die de aandacht wegleiden van vertragingen tijdens de spits.
