De Dick Cheney in ‘Vice’ is gevaarlijker dan de Trump van nu
“Pas op voor de stille man. Want als anderen praten, kijkt hij. En als anderen dingen doen, denkt hij vooruit. En als anderen tenslotte uitrusten… slaat hij toe.”
Met dit citaat begint Vice, de biopic over de gehaaide Amerikaanse politicus Dick Cheney die zijn grootste ‘moment of fame’ had tussen 2001 en 2009 als vicepresident van George Bush jr. Het citaat is tekenend voor Cheney die als de grote politieke manipulator vooral op de achtergrond werkte, maar vanuit die positie een enorme invloed had. Veel meer nog dan Bush, de schreeuwerige cowboy uit Texas die tijdens zijn presidentschap zijn oor wel erg vaak liet hangen naar Cheney en mede op zijn advies Irak binnenviel.
Vice is de nieuwste film van regisseur en scenarioschrijver Adam McKay, die in 2015 The Big Short maakte – bijtende satire over de financiële crisis rond 2007. The Big Short en Vice zijn als een soort tweeluik te beschouwen over het Amerika aan het begin van de eenentwintigste eeuw, waar een extreme vorm van kapitalisme, gecombineerd met machtspolitie en het eigen gewin, de boventoon voert.
Het tijdperk Bush-Cheney ligt relatief kort achter ons. Maar Trump beheerst nu zo dominant het nieuws, dat die tijd aanvoelt als een eeuwigheid geleden. McKay brengt ons met Vice weer helemaal terug in de tijd. We zien hoe de berekenende Cheney – ondanks een dikke laag make-up zeer overtuigend gespeeld door Christian Bale – via oliebelangen, schimmige deals in achterkamers en het op slinkse wijze dumpen van voormalige politieke vrienden het machtsspel tot in de puntjes beheerst. Dat sommige mensen in dit Trump-tijdperk verlangen naar de tijd van Bush en Cheney, zou je na het zien van deze film zelfs naïef of bizar kunnen noemen. De doortraptheid van Cheney blijkt immers vele malen schadelijker te zijn geweest dan de impulsiviteit van Donald Trump tot nu toe lijken te zijn. Trump, de huidige ongekroonde ego-koning van het Witte Huis, is tevreden met wat topontmoetingen met de grootste dictators van deze aarde – deze week prees hij de Noord-Koreaanse opperonderdrukker Kim Jong-Un nog de hemel in. Maar voor Cheney zou dit klein bier zijn geweest. Hij ging voor het grote gebaar. Zo verdiende zijn oliebedrijf miljoenen via onderhands verkregen oliecontracten in Irak.
Ondanks de grondige research die regisseur McKay voor Vice heeft gedaan om het verhaal zo waarheidsgetrouw mogelijk te vertellen, voelt de film nergens aan als een verplichte opsomming aan feiten. Net als in The Big Short zit Vice vol met filmische grapjes. Zo is er bijvoorbeeld de aftiteling halverwege de film die je even op het verkeerde been zet. Deze combinatie van feiten en het theatrale is echt de kracht van McKay, die eerder ook de twee satirische Anchorman-films schreef en regisseerde, over een losgeslagen presentator van een nieuwsstation.
In Amerika heeft de film – in lijn met het huidige gepolariseerde klimaat – voor veel extreme reacties gezorgd, ook onder filmcritici. Zo zouden hele groepen Republikeinse kiezers in de film worden gedemoniseerd, waar anderen de film verwijten Cheney als een mens met gevoel neer te zetten. Maar voor wie er wat meer met een afstand naar kijkt, ziet vooral een ongelooflijk treffend portret van een politieke klasse die niet alleen Washington sinds het begin van deze eeuw in zijn greep heeft, maar ook schijt heeft aan enige vorm van zelfinzicht en moraliteit. Waar McKay in The Big Short ons een verhelderend lesje gaf hoe het grote graaien de wereld in de afgrond stortte, laat hij hier in Vice zien hoe Cheney indirect de weg naar de huidige president heeft geplaveid. Iemand die denkt dat niet Obama maar Trump de uitzondering is, denkt waarschijnlijk na het kijken van deze film wel anders. Niet toevallig begint de opmars van rechts-conservatieve media als Fox News, de spreekbuis van Republikeinen, onder het bewind van Cheney.
McKay laat ons in Vice zien dat de ‘man met een plan’ op de achtergrond veel gevaarlijker is dan de volwassen kleuter van nu. Maar als de samenleving eenmaal is aangestoken door de ophitsende media en het cynisme van Washington, zo leren we hier, dan is het bijna onmogelijk de geest weer in de fles te krijgen. Dick Cheney kan tevreden zijn.
