Spring naar de content
bron: FIlmdepot

‘An Elephant Sitting Still’: meesterwerk over menselijk lijden

De Chinese film An Elephant Sitting Still is – anders dan de titel misschien doet vermoeden – geen vrolijke kost. De vier uur durende vertelling, waar overigens geen olifant in te zien is, speelt zich af in een grauwe industriële betonnen stad, waar eenzaamheid en uitzichtloosheid wel achter elke straathoek en in elk donker appartement lijkt schuil te gaan.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Nico van den Berg

Toch is de film één van de hoogtepunten van dit filmjaar en nu al een modern meesterwerk te noemen. Vier uur voor een film is lang, maar vanaf de eerste minuut kunnen je ogen willen geen moment van het beeld afdwalen. Doodstil en met ingehouden adem, net als de stilzittende olifant uit de parabel in de film.

“Mijn leven is net een vuilnishoop. Er komt steeds maar afval bij, zo snel dat je het nooit kunt opruimen.” Dat zegt één van de vier hoofdrolspelers in An Elephant Sitting Still. Deze zin krijgt een morbide lading als je weet dat de regisseur en scenarioschrijver van de film, HU Bo, vlak na het voltooien ervan in 2017 zelfmoord pleegde. Hij was slechts 29 jaar oud.

Abboneer op een lidmaadschap

Flinke korting op een digitaal jaarabonnement

Sluit nu voordelig een abonnement af en maak kennis met de journalistieke kracht van HP/De Tijd. (Op elk moment opzegbaar.)

Word abonnee

An Elephant Sitting Still was het filmdebuut van HU Bo, en meteen ook zijn zwanenzang. Je zou zijn film dan ook als één uitgebreide doodsaankondiging kunnen zien, maar dat zou zowel de film als het leven van HU Bo alleen maar tekort doen. Het is waar dat de regisseur een flink conflict had met de producent die de film wilde terugbrengen van vier naar twee uur. Ook pleegt in de film één van de personages zelfmoord. Maar de film laat ook zien dat het arrogant zou zijn om als buitenstaander een zelfgekozen dood zomaar op te hangen aan een paar tegenslagen. An Elephant Sitting Still is juist zo indrukwekkend omdat het laat zien dat zelfmoord of een gevoel van complete eenzaamheid een slopend proces is dat langzaam bezit neemt van je hele lichaam en geest. Even onontkoombaar als het bekijken van de vier uur durende film zelf.

An Elephant Sitting Still is een haast klassiek opgezette mozaïekfilm, zoals we die ook kennen van bijvoorbeeld Magnolia van Paul Thomas Anderson. We volgen vier personages in de somberheid van hun dagelijks bestaan, die elkaar tegenkomen op het dieptepunt van hun leven. De meeste mozaïekfilms werken toe naar een moment van hoop en verlossing, bij deze film gebeurt het tegenovergestelde met de hoofdrolspelers.

Zo is er een oude man die van zijn dochter naar een verzorgingstehuis moet, zodat zij met haar eigen dochter in zijn huis kan gaan wonen. Dan is er een tienermeisje die een geheime verhouding heeft met een getrouwde leraar, als er plotseling via social media een video naar buiten waarop ze allebei te zien zijn. Ondertussen raakt haar klasgenoot – die stiekem verliefd op haar is – verstrikt in een ruzie met andere leerlingen over wie de telefoon met het uitgelekte filmpje heeft gestolen. Tot slot mengt zich ook nog een oudere broer van één van hen als lokale gangster in het conflict.

Het verhaal is niet het boeiendste aan de film. Wel de manier waarop regisseur HU Bo de verschillende lijnen en personages laat kruisen en met met elkaar verbindt. In lange takes van vaak tien minuten cirkelt de camera zonder onderbreking rond de personages, alsof we als kijker een vlieg aan de muur zijn bij het drama. De grijze waas die over de hele film hangt, benadrukt de benauwde en uitzichtloze sfeer nog sterker. Het is niet toevallig dat HU Bo les heeft gekregen van de Hongaarse regisseur Béla Tarr die op een zelfde manier de donkere en melancholische kant van het leven liet zien. Maar An Elephant Sitting Still voelt nooit als een goedkope Chinese imitatie. Integendeel, na afloop van de film kun je niet anders concluderen dat het immens triest is dat we niet meer kunnen zien van deze geniale filmmaker. Ook omdat HU Bo met zijn film een ontluisterend beeld van China laat zien. Om te overleven moet je stilzitten, net als de olifant uit de parabel. Er komen drommen mensen op de olifant af, om naar hem te kijken en om hem in beweging te krijgen. Maar of ze nu prikken met vorken of juist hard roepen, hij blijft stil zitten, ogenschijnlijk onaangedaan. Net als Chinezen die slechts kunnen overleven als ze niet opvallen, omringd door tienduizenden camera’s en surveillanten die elke afwijking meteen flink beboeten.

An Elephant Sitting Still is een indrukwekkend meesterwerk, over onmenselijk gedrag en menselijk lijden. Maar aan het eind van de film lijkt er letterlijk hoop uit de duisternis te klinken. Is het de olifant, of is het de menselijke drang tot overleven? Het is in elk geval een filmervaring die je raakt, tot in het diepste van je ziel.

An Elephant Sitting Still is vanaf 6 juni te zien in 21 bioscopen in heel Nederland.

Onderwerpen