Het voornemen voor een deels reclamevrije publieke omroep vormt de basis van het kabinetsplan om opnieuw hervormingen door te voeren binnen het publieke mediabestel. Je vraagt je af hoeveel misverstanden over de NPO er in een politiek compromis kunnen worden gestopt. Maar het slechts vanaf acht uur ‘s avonds mogen uitzenden van reclame is er alvast één.

“Politiek is lelijk,” zei Jesse Klaver onlangs naar aanleiding van een rel met een van zijn waterdragers in de Kamer, maar het compromis dat de vier coalitiepartners sloten over de publieke omroep is erger dan een gedrocht.

Je vraagt je af hoeveel misverstanden over de NPO er in een politiek compromis kunnen worden gestopt.

Laten we ons even verplaatsen naar de volgepakte war room van de NPO op het Mediapark. Dáár wordt duidelijk waarom het coalitieplan visieloos is en het de publieke omroep definitief in een neerwaartse spiraal stort. Iets dat de mediawoordvoerders van de coalitie ongetwijfeld niet hebben voorzien, omdat het hen aan essentiële kennis ontbreekt.

De verantwoordelijke politici vinden dat het onderscheid tussen publieke en commerciële media groter moet worden. En dan ligt het ogenschijnlijk voor de hand om de discussie over een reclamevrije publieke omroep te voeren. 

Een avenue die politiek begaanbaar werd, omdat zélfs de Raad van Bestuur van de NPO enige tijd geleden (op een nogal ondoordacht moment) pleitte voor het afschaffen van reclameblokken. Een faux pas die snel werd hersteld, toen men begreep dat het verlies van een kleine 200 miljoen euro reclame-inkomsten niet zou worden gecompenseerd. Maar toen was het zaadje al geplant.

Een faux pas die snel werd hersteld, toen men begreep dat het verlies van een kleine 200 miljoen euro reclame-inkomsten niet zou worden gecompenseerd. Maar toen was het zaadje al geplant.

Want anders kun je het huidig voorstel om de reclame deels af te schaffen niet uitleggen. Het voorziet in geen enkele oplossing en roept alleen maar vragen op: welk principe wordt hier gediend? Dat van een volledig reclamevrije publieke omroep die zich onderscheid van de commerciëlen? Nee, zeker niet.

Het beperken van reclameblokken tot het tijdvak 20.00-24.00 uur zal dramatische gevolgen hebben voor de programmering van de NPO en de publieke omroep op prime time juist commerciëler maken en dus minder publiek.

Terug naar het zenuwcentrum van de gestresste besluitvormers in Hilversum, waar besloten moet worden welke gevolgen het voorgenomen kabinetsbeleid heeft voor de programmering. Want daar gaat het uiteindelijk om.

Kan het Acht Uur Journaal nog wel stipt op dat tijdstip beginnen? Immers, in dat geval is het dankzij het kabinet onmogelijk geworden om voorafgaand aan dit goedbekeken nieuwsprogramma een reclameblok te plaatsen. En dat kost vele miljoenen, die nodig zijn om mooie publieke programma’s te kunnen betalen.

Krijgen we straks het Vijf Over Acht Journaal ? Of zal de verleiding groot zijn om het belangrijkste Journaal op te breken in een headline bulletin van 5 minuten, daarna een reclameblok en dan het overige nieuws?

Krijgen we straks het Vijf Over Acht Journaal ? Of zal de verleiding zal groot zijn om het belangrijkste Journaal op te breken in een headline bulletin van 5 minuten, daarna een reclameblok en dan het overige nieuws?

En voor alle duidelijkheid: dat doet men dan niet uit luxe. In een duaal gefinancierd omroepbestel, dat als gevolg van de kabinetsplannen al heel veel reclamezendtijd – en dus inkomsten – kwijtraakt, zal men wel moeten zoeken naar creatieve oplossingen om de geldstroom in stand te houden. Immers, met dat geld wordt een bijna een derde van de overige programma’s betaald.

Een publieke omroep die alleen nog op prime time reclame mag uitzenden, wordt gedwongen in dat belangrijke tijdvak zo te programmeren, dat het geld als het ware uit het laatste beetje zendtijd wordt ‘geperst’.

De NPO zal zich in de avond logischerwijs volledig moeten richten op commercieel interessante kijkers om überhaupt nog te kunnen overleven. Succesvolle programma’s voor ouderen, zoals bijvoorbeeld Omroep MAX die maakt, dreigen daardoor te verdwijnen omdat deze commercieel minder interessant zijn. Ze maken onvermijdelijk plaats voor programma’s die zich richten op de bij adverteerders zo geliefde – veel jongere – ‘boodschappers’.

In feite leidt de wens om de publieke omroep zich door minder reclame te laten onderscheiden van RTL en SBS juist tot programmatische keuzes op prime time die steeds meer gaan lijken op die van de commerciële zenders. En zo wordt het tegenovergestelde bereikt van wat de coalitiepartners in al hun wijsheid besloten.