Het is maandag 15 juli, de ochtend na quatorze juillet, en het voelt nog heel vroeg als we met Marijn Kruk (1971) over de Boulevard Arago lopen, een wijd opgezette straat met hoge kastanjebomen die volgens Kruk in voor- en najaar prachtig verkleuren. We nemen plaats op het terras van café-tabac Le Marijan, nabij metro Gobelins. Kruk schreef de afgelopen jaren over Frankrijk voor onder meer Trouw, De Correspondent en De Groene Amsterdammer. Inmiddels beperkt hij zich niet meer tot Frankrijk alleen, maar komt hij ook in Noord-Afrika, de Sahel, de Levant en Turkije. En in grote delen van Europa. Zo is Kruk net teruggekeerd uit Italië, waar hij een reportage maakte voor zijn serie over de wortels van het Europese populisme.

Hoe heeft u gisteren de nationale feestdag gevierd?
“Oh, ik heb er eigenlijk niet echt bij stilgestaan en heb een fietstocht gemaakt naar Versailles. Voor mij is de veertiende geen bijzondere feestdag. Afgezien van die parade en het vuurwerk, wordt ze überhaupt niet heel uitbundig gevierd, vind je niet? In Frankrijk wordt natuurlijk wel veel gedronken, maar dat openbare gelal is meer iets van de biercultuur in de Noord-Europese landen – Nederland, Engeland, Duitsland. Frankrijk is een Latijns land, mensen drinken wijn en openbare dronkenschap wordt niet gewaardeerd. De grootste feesten, die van de Parijse brandweer, worden trouwens al de avond voor de veertiende gehouden.”

En die bombastische militaire parade dan, wat willen die Fransen daarmee toch uitdrukken?
“Die komt voort uit een diep verankerde militaire cultuur die je nog wel kunt associëren met De Gaulle. Het Franse leger is altijd een groot onderdeel geweest van de cultuur, neem Koning Louis XIV en Napoleon, de Eerste Wereldoorlog. In zekere zin staat het defilé ook voor l’Empire, voor het koloniale rijk. Ook de plek waar het plaatsvindt, vanaf de Arc de Triomphe over de Champs-Élysées, ademt het vergane Frankrijk als koloniale grootmacht.

“Na de koloniale pogingen is er het idee geweest dat Europa het nieuwe rijk zou kunnen zijn, het Europe française – dat lijkt overigens nu wel weer gelukt, want Macron heeft heel handig geschaakt, waarmee ik bedoel dat de meest recente Europese benoemingen worden gezien als succes voor Macron. Maar er is inmiddels afstand gedaan van het idee dat Frankrijk Europa zou kunnen domineren. Hoewel ze een atoomwapen en een plaats aan tafel van de Veiligheidsraad hebben, weet Frankrijk inmiddels ook wel dat het nog slechts een middelgrote wereldmacht is. Daarin heerst berusting. Maar waarom de Fransen dat defilé nu nog steeds houden en wat het tegenwoordig betekent, dat zijn heel goeie vragen.”

Is Macron een president die van dit soort vertoningen houdt?
“Macron heeft al tijdens zijn verkiezingscampagne benadrukt dat hij, zoals hij dat noemde, een ‘jupiteriaanse’ president zou zijn. Hij wil echt een president zijn die bij de Vijfde Republiek hoort. Zo’n president is in Frankrijk eigenlijk een vervanging voor de laatste koning, wiens onthoofding de Fransen volgens Charles De Gaulle nooit werkelijk te boven zijn gekomen. Het is daardoor een presidentschap met veel meer functionele macht dan wij kennen, maar ook een waar van alles bij komt kijken, zoals zo’n defilé of zoals Macrons lange marche na zijn verkiezingswinst, die zelfs een bedenksel was van hemzelf. Het lastige is wel dat geen Fransman het zou pikken als hij met zijn pet zou gooien naar die rituelen.

“Het militaire defilé wordt door Macron bovendien gebruikt als diplomatiek smeermiddel. Twee jaar geleden was Trump er; dit jaar werd de Europese samenwerking benadrukt en was Rutte er. Hoewel ik me niet kan voorstellen dat de wereld nou zo onder de indruk raakt van een paar jeeps en een man op een Flyboard, wordt de savoir-faire Français weer eens even getoond.”

Over Europa gesproken: gisteren werd het traditioneel drukbezochte klassieke concert op de Champ de Mars weliswaar afgesloten met tweemaal La Marseillaise, maar nadrukkelijk direct daarvoor werd het officieuze Europese volkslied gespeeld, de Negende Symfonie van Beethoven.
“Ik denk dat dat uit Macrons koker komt. Het macronisme hangt samen met Europa. Je kunt je daarbij wel afvragen wat dat Europa daarbij precies betekent. Macron is bijvoorbeeld niet bepaald een voorstander van een sterk Europees Parlement gebleken en een dus democratischer Europa. Hij wil duidelijk dat de macht bij de Europese Raad blijft. Macron wil in ieder geval wat hij een ‘Europese soevereiniteit’ noemt, Europees handelingsvermogen. Alleen door nauwe samenwerking kan Europa nog iets in de wereld betekenen, en kan Frankrijk zichzelf blijven, althans, dat hoopt hij.”

U bent net terug uit Italië, het buurland waarmee Frankrijk eerder dit jaar flinke diplomatieke ruzie over de opvang van vluchtelingen had. Frankrijk neemt volgens Italië geen verantwoordelijkheid. Hoe valt dat verwijt te rijmen met Macrons inzet op nauwe Europese samenwerking?
“Daarin ligt de hele hypocrisie van de Frankrijk en Macron. Aan de ene kant zeggen ze dat ze zich willen openstellen voor de wereld en zich niet willen overgeven aan eng nationalisme, waarbij Macron er niet voor terugdeinst om parallellen te trekken met de jaren dertig van de twintigste eeuw. Aan de andere kant heeft Frankrijk jarenlang veel te weinig verantwoordelijkheid genomen voor het migratieprobleem – met name onder Hollande en premier Valls. Maar ook Macron gaat niet zeggen dat de grenzen open moeten, terwijl Frankrijk eigenlijk minder dan het minimum doet. De confrontatie met Salvini en Di Maio laat de frustratie daarover zien.”

In hoeverre is Macron een populist?
“In zoverre dat hij het zelf zegt! Zijn hele verkiezingscampagne toonde een soort populisme-light. Met zijn beweging En Marche heeft hij gebroken met de traditionele partijstructuur – een trend die je overigens in heel Europa ziet. Niet voor niets heeft Sebastian Kurz de ÖVP, één van de meest traditionele en dichtgetikte partijen van Europa, naar Macrons voorbeeld omgevormd tot zo’n zelfde soort top-down beweging met één charismatische leider.
“En hoewel Macrons populisme niet zoals veel rechts-populisme gebaseerd is op onderbuikgevoelens, speelt het wel degelijk in op angsten. Hij trekt regelmatig de parallel met de jaren dertig, waarmee hij angst inboezemt voor het ‘enige alternatief voor zijn presidentschap’: Le Pen. Het kenmerk van populisme waar Macron niet aan voldoet is simplisme. Ik vind hem wel iemand die oog heeft voor nuance en complexiteit.”

Tot slot: Waar in Frankrijk bevindt zich uw dierbaarste vakantieadres?
“Er waren tijden dat ik veel fietste en vaak op vakantie ging, maar ik ben nu al zo vaak op reis voor mijn werk dat ik bij wijze van spreken eigenlijk op vakantie ga naar huis, hier in het rustige dertiende arrondissement. Maar, ik zal je een foto laten zien. Dit is Wissant. Het ligt aan de Côte d’Opale, tussen Calais en Boulogne-sur-Mer. Met onze familie huren we er elk jaar een huisje. Het is er prachtig en het toerisme erg low-key. Met eb is het strand een halve kilometer. En als het helder is zie je krijtrotsen van Dover.”

En waar in Frankrijk wilt u nog niet dood gevonden worden?
“Om maar eens niet de banlieues van Noord-Parijs te noemen: de middenklasse woonwijken ten zuiden van Parijs. Daar hebben ze zulk wanstaltige architectuur, van die zielloze middlebrow kopieën van Haussmanniaanse gebouwen uit de negentiende eeuw. Daar word ik altijd heel droevig van.”