Maar films kijken moet je, net zoals met elke goede kunstvorm, soms ook doen om verrast te worden. Om niet bevestigd te worden in je eigen verwachtingen van wat een bepaald filmgenre zou moeten zijn. Om uitgedaagd te worden in een nieuwe invulling van een uitgeblust cliché.

Zo’n filmervaring is Midsommar, die alleen al met de titel verwarring zaait. Het zou zo een Zweedse arthousefilm kunnen zijn – Midsommar is Zweeds voor Midzomerfeest – maar het is wel degelijk een echte Amerikaanse studioproductie. Ook wordt Midsommar als horrorfilm gepromoot, terwijl het eigenlijk een mix is van genres. Je kunt ook zeggen dat regisseur Ari Aster, na zijn even ongrijpbare debuutfilm Hereditary, zijn eigen genre heeft gemaakt, dat je het beste kunt omschrijven als psychologisch drama, vermengd met elementen van horror en folklore. Aster maakt zijn films ook zeer persoonlijk. Zijn eigen sociale angsten en ervaringen rond relaties en groepsdwang spelen in zijn werk een grote rol.

Midsommar gaat over een groep Amerikaanse studenten die door een Zweedse uitwisselingsstudent wordt uitgenodigd om een week lang een bijzonder Midsommarfeest op het Zweedse platteland bij te wonen. Tegelijk ligt de relatie van twee van hen volkomen in puin, deels ook door onverwerkte trauma’s uit hun eigen verleden. Ze willen de trip naar Zweden dan ook gebruiken om hun relatie en hun leven weer op de rails te krijgen. Het is een klassiek uitgangspunt, dat in een slecht scenario leidt tot een mooie hereniging aan het einde. Maar Aster heeft voor zijn film een veel beter en duisterder scenario geschreven.

Wanneer de groep aankomt op het lieflijke platteland, lijkt het op het eerste gezicht alsof ze in een idyllische gemeenschap zijn beland. Ze krijgen een bed in een grote slaapzaal en worden ondergedompeld in wat onschuldige gebruiken. Tot de stemming omslaat en de rituelen een steeds bizarder karakter krijgen. Kort gezegd: van bloemetjes plukken tot mensenoffers brengen.

Het uitgangspunt van de film is niet helemaal uit de lucht gegrepen, want het Midzomerfeest, elk jaar rond 21 juni wanneer de dag het langst is en de nacht het kortst, is in Zweden iets wat echt wordt gevierd. Het vormt dan ook een belangrijk deel van de Zweedse identiteit. Ari Aster heeft zich in de voorbereiding dan ook grondig verdiept in de folklores van het land. Niet dat die in Zweden zo gewelddadig en bloederig zijn, maar er zijn genoeg lijntjes met de recente geschiedenis van dit socialistische en vrijgevochten landje die geraffineerd in de film zijn verwerkt. Het zorgen voor mensen van de wieg tot het graf, de seksuele vrijheidsmoraal, de verering van de natuur, het ongemak tussen groep en individu: het zit allemaal in de film.

Door veel critici wordt Midsommar gezien als een moderne horrorfilm. Maar dan wel een die zich in de felle Zweedse zon afspeelt, en niet in het vertrouwde donker waar veel horrorfilms een patent op hebben. Zo zitten er meer contradicties is. Ondanks het weidse landschap is het een van de meest claustrofobische films die ik recent in de bioscoop zag. Het gevoel opgesloten te zitten, terwijl je de horizon overal om je heen kunt zien. Regisseur Ari Aster houdt je als kijker in een van de beste films van dit jaar 2,5 uur op het puntje van je stoel, tot en met het veelbesproken laatste shot, dat ik hier niet zal spoileren. Is het allemaal toeval, of toch opzet? Was het allemaal een valstrik om af te rekenen met een mislukte relatie? Of is dit het cynische lot voor diegenen die nog in tradities en folklore geloven?

Midsommar past in een recent rijtje van creatieve filmmakers die de ruimte hebben gekregen de grenzen van genres op te zoeken of gewoon omver te halen. Recente voorbeelden zijn The Witch van Robert Eggers en Get Out van Jordan Peele. Films die niet voor het bevredigen van primaire behoeftes gaan, maar die zich juist richten op het uitvergroten van diezelfde primaire angsten en verlangens. Daarom werkt het gebruik van fel daglicht ook zo goed. En daarmee voelt het ondanks de krankzinnige scènes meteen een stuk echter.

Midsommar draait vanaf 25 juli in de bioscoop.