Onlangs publiceerde HP/De Tijd over racistische en extreemrechtse uitlatingen in app-groepen van JFVD-jongeren. Het leidde – terecht – tot royement van drie leden van Forum voor Democratie en veel discussie over grensoverschrijdend gedrag van de jonge aanhangers van Thierry Baudet.

Niet veel later bracht De Telegraaf het nieuws over een app-groep waarin JOVD-jongeren extreme plaatjes met elkaar uitwisselden. En ook daar werd schande van gesproken. Tegelijkertijd bleek dat het probleem dus groter is dan Forum voor Democratie. Nu stonden ook de jonge liberalen in het felle daglicht, dat de ontdekking van vele foute plaatjes op hun mobiele telefoons had veroorzaakt en dat zij maar met moeite konden verdragen.

Het probleem blijkt echter groter dan gedacht en niet slechts gerelateerd aan politieke jongeren aan de rechterzijde van het spectrum. Ook in app-groepen van jongeren die niet politiek actief zijn, lijken soortgelijke afbeeldingen als die leidden tot de ophef rond JFVD en JOVD inmiddels gemeengoed geworden, zo bevestigen meerdere bronnen (leden van app-groepen) aan HP/De Tijd.

In appgroepen van studenten die niet politiek actief zijn, lijken soortgelijke afbeeldingen als die leidden tot de ophef rond JFVD en JOVD  inmiddels gemeengoed geworden. 

Gesproken wordt van een ‘fenomeen’ onder jongeren dat steeds groter wordt. In de wereld van sommige studenten bijvoorbeeld – of het nu Amsterdam is of Groningen – is het versturen van racistische afbeeldingen of ‘stickers’ inmiddels salonfähig geworden. ‘Het is humor en zeker geen ideologie’, zo verklaren de betrokkenen zelf. Maar is dat echt zo, of is er sprake van onverhuld racisme onder deze groep jongeren?

Ilan Hoekstra van NPO Radio 1 maakte er een podcast over genaamd Alicante. Hij legt uit dat het gaat om ‘jongerencultuur’ waarin de stickers veelal ‘humoristisch’ zijn bedoeld. Maar zo zegt hij nadrukkelijk: “Het wijst wel degelijk op racisme. Dat zeggen degenen die de afbeeldingen versturen zélf ook. Maar volgens hen zijn deze uitingen blijkbaar aanvaardbaar genoeg om er alsnog om te lachen en de plaatjes door te sturen.”

Hoekstra – die zich baseert op eigen journalistiek onderzoek – voegt daaraan toe: “De verschillende generaties komen steeds verder van elkaar af te staan. Zo ver, dat met name de jongere generatie, die de stickers gebruikt, eigenlijk geen idee heeft wat wel en niet door de beugel kan. Tegelijkertijd hebben de ‘boomers’, zoals ze door de jongeren graag worden genoemd, geen flauw benul van waar hun kinderen online mee bezig zijn.”

Ophef – zoals in het geval van de JOVD-jongeren – over mogelijk wijdverspreid racisme en ander extremisme wordt door de betrokkenen doorgaans afgedaan als ‘gebrek aan humor’. Hoekstra: “Ik denk dat onze generatie juist van de discussie houdt. Graag zelfs. Maar die moet er wel zijn, en dat is nu te weinig het geval. Hopelijk dat we daar met onze podcast verandering in brengen.”

Maar voorliefde voor discussie of niet, het structureel gebruik van extreemrechtse en racistische stickers in app-groepen van jongeren (voornamelijk studenten, aldus Hoekstra) kan moeilijk anders worden geduid dan als expliciet racisme dat onaanvaardbaar is in een samenleving die juist nu – na de dood van George Floyd – rebelleert tegen iedere vorm van onderscheid en zelfs onderdrukking op basis van afkomst of huidskleur. 

Een samenleving die juist nu – na de dood van George Floyd – rebelleert tegen iedere vorm van onderscheid en zelfs onderdrukking op basis van afkomst of huidskleur. 

De studenten die denken dat het ‘grappig’ is om elkaar plaatjes te sturen waarin dat onderscheid op extreme wijze onderdeel wordt van hun eigen omgangsvormen en vocabulaire, zouden verplicht terug moeten naar school om onderricht te krijgen over de onderwerpen waar ze nu zo hartelijk om moeten lachen en die door de na-oorlogse generatie (‘OK Boomer’) volgens hen niet wordt begrepen.

Het zou zo maar kunnen dan er dan bar weinig begrip is voor de ‘humor’ van toen en de plaatjes alsnog grote gevolgen krijgen voor hun maatschappelijk functioneren.

Meer onderzoek naar de schaal waarop dit soort afbeeldingen wordt gebruikt is in ieder geval noodzakelijk. Ook zouden de betrokken jongeren er goed aan doen na te denken over de gevolgen die het heeft wanneer screenshots van deze plaatjes over tien jaar opduiken en de makers of gebruikers inmiddels aan het werk zijn als medisch specialist, advocaat, in een groot bedrijf, of bij de overheid. 

Een gewaarschuwd mens telt voor twee. 

Luister hier naar het gesprek tussen Ilan Hoekstra van NPO Radio 1 en Ton F. van Dijk in het kader van de podcast Alicante.