bron: HH

Een monster, maar wel míjn monster

Onlangs verschenen drie romans over een ongeoorloofde relatie tussen een leraar en een leerling. Mede door maatschappelijke ontwikkelingen als #MeToo gaan de hoofdpersonen heel anders terugkijken op hun ervaringen als leerling, al blijven ze weigeren de slachtofferrol te accepteren.

Gepubliceerd op: 30/06 | 2020 Geplaatst in de volgende categorieën:

• Cultuur

door Beatrijs Ritsema

• E-mail
• Twitter
• Facebook
• LinkedIn

Het meest recente boek van Douwe Draaisma, Als mijn geheugen me niet bedriegt, heeft als motto een uitspraak van Marten Toonder: “Iets wat in de jeugd is gebeurd is vaak een gevolg van een voorval op oudere leeftijd.” Dit paradoxale idee gaat in tegen de gangbare opvatting van het geheugen als een mentale doos die zich laag voor laag chronologisch vult met herinneringen, die de bezitter naar believen kan opdiepen en weer wegbergen. In werkelijkheid verandert elke herinnering die zich aandient een klein beetje, bijvoorbeeld doordat bij het vertellen lacunes worden aangevuld of gebeurtenissen zwaarder aangezet, waarna de herziene versie wordt opgeslagen. De volgende keer dat er wordt gereikt naar die herinnering is het niet de oerversie, maar de laatste variant die tevoorschijn springt.

Dit is een onbewuste gang van zaken: de persoon die over zijn verleden spreekt, weet niet dat hij de zoveelste versie ervan presenteert en kan, als een ander die er toevallig ook bij was hem corrigeert op onjuistheden, hardnekkig blijven vasthouden aan zijn eigen waarheid. Het effect wordt geprononceerder – en daar doelt Toonders uitspraak op – wanneer gebeurtenissen in het heden zo’n zware inslag vormen dat het verleden zelf erdoor verandert. Ontrouw is een duidelijk voorbeeld. Een plotseling aan het licht gekomen affaire van een huwelijkspartner dwingt de bedrogen partner om het vermeend gelukkige huwelijk met andere ogen te bezien: “Dus toen wij die fijne vakantie met het gezin in Italië hadden drie jaar geleden, was je al begonnen met die ander?” Alle gezellige, huis-, tuin- en keukenherinneringen worden met terugwerkende kracht vergiftigd en moeten worden aangepast aan de nieuwe werkelijkheid van ontrouw en bedrog. Het is heel pijnlijk om prettige herinneringen te moeten omsmeden, maar vasthouden aan de illusie van een prima niks-aan-de-handhuwelijk is onmogelijk, dus die herinneringen zullen herzien moeten worden.