Spring naar de content
bron: anp

Stress en angst zijn voor de gezondheid van ouderen gevaarlijker dan corona

De keerzijde van de coronamaatregelen is dat kwetsbare ouderen veel meer stress en angst ervaren, waardoor zij onnodig lijden en sterven. Immunoloog dr. ir. Carla Peeters pleit daarom voor meer focus op de kwaliteit van leven van deze groep mensen, om ernstigere gezondheidsproblemen te voorkomen.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: dr. Carla Peeters

Onderaan deze pagina staan de referenties waar in de tekst naar wordt verwezen.

Het risico voor een infectie met SARS-COV-2 is voor mensen ouder dan 65 jaar hoger dan voor de jongere leeftijdsgroep. Met name in ziekenhuizen en verpleeghuizen is de verspreiding van het virus het grootst. Psychisch en sociaal welzijn van ouderen en zorgpersoneel staan al maanden onder druk. Door het nieuwe griepseizoen en de toenemende stress en angst stijgt de kans op een ernstige vorm van COVID-19 ARDS (Acute Respiratory Distress Syndrome) of gerelateerde infectieziekten voor kwetsbare ouderen. Er is meer aandacht nodig voor de keerzijde van de huidige maatregelen, die het immuunsysteem door langdurige stress en angst ervaringen onderdrukken. Juist nu is aandacht voor kwetsbare ouderen en zorg van familie nodig, aangevuld met extra voeding als vitamine D en C om het immuunsysteem te versterken, het virus in toom te houden en onnodig lijden te voorkomen.

Abboneer op een lidmaadschap

Flinke korting op een digitaal jaarabonnement

Sluit nu voordelig een abonnement af en maak kennis met de journalistieke kracht van HP/De Tijd. (Op elk moment opzegbaar.)

Word abonnee

Stress en angst verhogen de kans op bovenste luchtweginfecties van kwetsbare mensen

De grootste risicogroep voor COVID-19 zijn oudere mensen in verpleeghuizen. Opnieuw zijn maatregelen doorgevoerd met beperkte toegang van familieleden, minder mogelijkheden om vrij te bewegen of buiten het verpleeghuis te komen. Alleen al het contact met anderen die gekleed zijn in beschermende plastic kleding met mondmaskers en handschoenen kunnen de stress en angst van mensen met dementie verhogen. Vele ouderen maken vanwege een afnemend gehoor in belangrijke mate gebruik van liplezen en non-verbale communicatie om te begrijpen waar het over gaat. Met het gebruik van mondkapjes kunnen zij familie en zorgpersoneel minder goed begrijpen. Hun gevoel van onzekerheid, onbegrip en isolement kan daardoor verder toenemen (1).

Stress en angst zijn voor mensen met dementie zonder coronacrisis al belangrijke factoren die het verloop van de ziekte kunnen verergeren (2, 3). Psychologische stress is een bewezen factor die het immuunsysteem verzwakt waardoor ziekten kunnen ontstaan zoals, depressie, hart- en vaatziekten en kanker (4). In 1991 werd al aangetoond dat psychologische stress de kans op bovenste luchtweginfecties sterk verhoogd, zelf bij jongeren (5). Ook sociale isolatie draagt bij aan een grotere kans op bovenste luchtweginfecties (6). Een onderzoek bij 65-jarigen of ouder van Kaiser Permanente Foundation van 21 augustus jl. toont dat 47 % van de ondervraagden stress ervaarden of zich zorgen maken gerelateerd aan het coronavirus met een negatieve impact op hun geestelijke gezondheid (7). Ook hebben verschillende studies aangetoond dat het gebruik van antidepressiva en opiaten ten gevolge van de pandemie fors is toegenomen (8). De coronacrisis heeft bij familieleden en zorgpersoneel door de beperkte mogelijkheden om het welbevinden en geluk van kwetsbare zorgbehoevende mensen te bevorderen een traumatische ervaring met een gevoel van schuld, spijt en verdriet veroorzaakt.

Psychologische stress is een bewezen factor die het immuunsysteem verzwakt waardoor ziekten kunnen ontstaan zoals, depressie, hart- en vaatziekten en kanker

Verkeerde mondkapjes en onjuist gebruik extra risico voor infecties

Het OMT heeft, in tegenstelling tot eerder, recent geadviseerd om in verpleeghuizen medische maskers te gaan gebruiken. In de thuiszorg is dat alleen nodig wanneer er sprake is van besmettingen. Of deze maatregelen bij kunnen dragen aan een vermindering van de verspreiding van infecties, is afhankelijk van het soort en de kwaliteit van het masker en het nauwgezet opvolgen van de richtlijnen hoe medische maskers te gebruiken.

Een uitgebreid technisch rapport van 3M, dat in juni 2020 verscheen, schrijft dat mondkapjes en medische maskers niet de beste bescherming bieden voor bioaerosolen inclusief SARS-COV-2 (9). Een studie van Zhou et al in 2015 concludeert dat er onvoldoende bewijs is dat medische maskers de patiënt of chirurg tegen besmettingen met micro-organismen beschermen (10). Een eerdere studie uit 2014 toonde aan dat alleen een gecertificeerd N95-masker bescherming biedt tegen virale en bacteriële infecties (11). Hoewel er de laatste maanden met hoog tempo nieuwe reviews verschenen zijn die concluderen dat maskers bescherming kunnen bieden zijn aan deze studies voornamelijk observationele studies toegevoegd.

Er kan niet vanuit worden gegaan dat medische maskers virale en bacteriële deeltjes tegen kunnen houden (11 – 13). De kans op bacteriële besmettingen kan juist vergroot worden door het dragen van maskers en het onjuist gebruik ervan (14 – 16) Bacteriën als Pseudomonas aeroginosa en Streptococcus pneumoniae, die beiden vaker voorkomen in co-infecties met virale infecties, zijn op mondmaskers aangetoond en kunnen wanneer zij in de longen terecht komen ernstige vormen van longontsteking bevorderen dan wel veroorzaken (15). Het voorkomen van vochtigheid van de mondkapjes door in- en uitademen door te langdurig gebruik, met het douchen van patiënten, of door het lopen door de regen, is belangrijk om extra besmettingsrisico’s door bacteriële groei te voorkomen (17). Recente studies met laservisualisatie van hoesten toont aan dat stoffen maskers geen bescherming bieden voor het inademen van aerosoldeeltjes via de boven of onderkant of door de maskers (18). Alleen N95-maskers, mits deze goed passend zijn, en de juiste maatregelen voor het gebruik ervan opgevolgd worden, kunnen bescherming bieden tegen het inademen van bioaerosolen, maar ook niet volledig.

De kans op besmettingen kan juist vergroot worden door het dragen van maskers en het onjuist gebruik ervan

Het gebruik van N95-maskers met een ventiel kunnen juist een extra risico voor het verspreiden van aerosolen door asymptomatische SARS-COV-2 dragers zijn (19). Voor zorgorganisaties is het gebruik van medische mondmaskers of N95-maskers een kostbare aangelegenheid. Om verspreiding van micro-organismen te voorkomen is het frequent verversen en zorgvuldig afvoeren van gebruikte mondmaskers en handschoenen belangrijk. Ook het veelvuldig gebruik van schoonmaakmiddelen met alcohol, ammonia e.a. kunnen een negatieve invloed hebben op de mucosale immuniteit waardoor micro-organismen gemakkelijker binnen kunnen dringen (20). In de thuiszorg zijn bij het goed opvolgen van de maatregelen op een route met 15 verschillende klanten 15 mondmaskers en 15 paar handschoenen nodig. De kosten kunnen daarmee oplopen tot € 20,00 medewerker per route per dag. Dit is niet alleen financieel onhaalbaar, op deze manier zullen spoedig grote tekorten ontstaan en de plastic afvalberg verder toenemen. Luchtverontreiniging is een belangrijke factor die bijdraagt aan het ontstaan van nieuwe pandemieën.

Door lockdown hoger sterftecijfer chronische ziekten

Inmiddels zijn enkele artikelen verschenen waarin aangetoond wordt dat mensen die tijdens de piek van de coronagolf in maart en april zijn overleden aan hart- en vaatziekten, diabetes, dementie en Alzheimer een bijdrage hebben geleverd aan de totale oversterfte in het winterseizoen 2019/2020. (21, 22). Het onderzoek van Williams et al in Engeland toont aan dat de helft van de overledenen niet aan COVID-19 zijn overleden (22). De oorzaken van extra overlijdens kan beïnvloed zijn door verschillende andere factoren dan het SARS-COV-2-virus: beperktere beschikbaarheid van diagnostiek, de begeleiding van chronische ziekten, impact van psychologische stress, transport van zieke patiënten en het isoleren van mensen in verpleeghuis omgeving (23)

Ouderen, mantelzorgers en zorgpersoneel betalen later de tol van langdurige stress

Meer focus op kwaliteit van leven

Het nemen van beslissingen die tijdens deze crisisomstandigheden de beste bescherming bieden voor de meest kwetsbare groepen, is geen eenvoudige keuze. Familie speelt een belangrijke rol in het welzijn en geluk van ouderen (25). Belangrijk gegeven is dat mensen kunnen sterven van angst. Stress, angst en depressie zijn belangrijke factoren waardoor dementie kan ontstaan (2). Ouderen, mantelzorgers en zorgpersoneel betalen later de tol van langdurige stress. Een correspondentie in de Lancet toont bij mensen in het ziekenhuis een mogelijke relatie tussen een extreem hoog cortisol-gehalte (stresshormoon) en de kans op overlijden ten gevolge van COVID-19 (24). Het lijkt daarom een betere keuze om stress en angst de verminderen en immuniteit voor virale infecties onder de mensen jonger dan 65 jaar te bevorderen en ouderen, zorgpersoneel en mensen met een verzwakt immuunsysteem te ondersteunen om het immuunsysteem te versterken.

Veel onderzoek is bekend over de preventieve werking van extra vitaminen D en C voor het voorkomen van virale en bacteriële infecties. Ook door de WHO worden de immuunversterkende eigenschappen van deze vitaminen erkend (26). Vaccinaties met het influenzavaccin en/of het pneumococcenvaccin voor ouderen tussen de 71 en 79 jaar zijn begin oktober gestart. Een sterk verzwakt immuunsysteem door angst en stress kan de werkzaamheid van beide vaccins verminderen.

In het licht van een tijdens de WHO bijeenkomst van 5 en 6 oktober jl. genoemde infectiemortaliteitsratio van 0,16 % voor SARS-COV-2 wereldwijd is een kritische beschouwing van de al dan niet te nemen maatregelen belangrijk. Kwetsbare mensen die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de groei van de economie verdienen de mogelijkheid voor menswaardige laatste levensjaren. Ook voor mantelzorgers en zorgpersoneel is het belang groot om de stress te reduceren en te voorkomen dat nog een grotere groep mensen langdurig ziek worden door overbelasting.

Rode lijn: aantal positieve testen; blauwe lijn: aantal overledenen
Bron: https://covid19-country-overviews.ecdc.europa.eu/

Referenties

  1. Chodosh J., et al. Face masks can be devastating for people with hearing loss. BMJ 2020;370:m26831 doi:10.10136/bmj.m2683
  2. Gimson A., et al. Support for midlife anxiety diagnosis as an independent risk factor for dementia: a systematic review. BMJ Open 2018;e019399 doi:10:1136/bmjopen-2017-019399
  3. Perez-Valenzuela C., et al. Effects of stress on the auditory system: an approach to study a common origin for mood disorders and dementia. Rev. Neurosci 2019 Apr 24;30(3);317-324 doi:10.1515/revneuro-2018-0018
  4. Cohen S. et al. Psychological stress and disease. JAMA 2007;298(14): 1685-1687 doi: 10.1001/jama.298.14.1685
  5. Cohen S. et al.Psychhological stress and the susceptibility to the common cold. The new England Journal of Medicine 1991. 325:506-612. Doi.1056/NEJM1991108293250903
  6. Cohen S. et al. Social ties and susceptibility to the common cold. JAMA. 1997: 2779(24); 1940-1944.  Doi: 10.1001/jama1997.03540480040036
  7. Czeisler ME, et al. Mental Health, Substance Use and Suicidal ideation During COVID-19 Pandemic-Unites States, June 24-30, 2020. Morbidity and Mortality Weekly Report vol69/n0 32 august 14 2020
  8. https://www.kff.org/coronavirus-covid-19/issue-brief/the-implications-of-covid-19-for-mental-health-and-substance-use/
  9. Respiratory protection for airborne exposures to biohazards. 3M Technical Data Bulletin 5 june 2020. No 174 https://multimedia.3m.com/mws/media/409903O/respiratory-protection-against-biohazards.pdf
  10. Zhou CD., et al. Unmasking the surgeone: the evidence base behind the use of facemasks in surgery. The Royal Society of Medicine 2015 108 (6)223-228. Doi. 10.1177/0141076815583167
  11. Macintyre C.R., et al. Efficacy of face masks and respirators in preventing upper respiratory tract bacterial colonization and co-infection in hospital healthcare workers. Preventive Medicine 62. (2017) 1-7. Doi.org 10.1016/jpmed.2014.01.015
  12. Xiao J. et al. Non pharmaceutical measures for pandemic influenza in non healthcare settings Personal Protective and Environmental Measures. Emerging Infectious Diseases 26 (5): 967-975. Doi: 10.3201./eid2605.190994
  13. Jefferson and Henegham. Masking lack of evidence with politics.Centre for Evidence Based Medicine (CEBM) Oxford university 23 july 2020
  14. Chughtai, A.A., et al., Contamination by respiratory viruses on outer surface of medical masks used by hospital healthcare workers. BMC Infect Dis, 2019. 19(1): p. 491.
  15. Coronavirus: can the mask turn into a “bacteria nest”? https://www.en24.news/2020/08/coronavirus-can-the-mask-turn-into-a-bacteria-nest-health.html, 2020.
  16. Yu Q., et al. A case of goggle-mask related impetigo at the time of the COVID-19 pandemic. Dermatologic: therapy 2020:33e13636 doi.org: 10.1111/dth.13636
  17. theworldnews.net/be-news/experts-waarschuwen-voor-mondmaskers-in-regen-je-masker-mag-echt-niet-nat-worden
  18. Verma  S., et al. Visualizing the effcetiveness of face masksk in obstructing respiratory jets Physics of fluids 32, 061708 (2020). doi.org/10.1063/5.0016018
  19. Bava A. et al. Are the users of valved N95 masks innocent spreaders of COVID-19 Journal of Anaesthesiology Clinical Phramacology. Doi.org:10.4103/joacp.JOACP_387_20
  20. Reuters March 31 2020. www.reuters.com mass desinfections to combat coronavirus  pose another health hazard
  21. Woolf S.H., et al.  Excess deaths from COVID19 and other causes March-april 2020 JAMA. Doi:10.1001/jama.2020.11787
  22. Wiliams et al. An improved measures of deaths due to COVID19 in England and Wales. Doi.org/10.2139/ssrn.3635548
  23. Atkeson. A. et al. National Bureau of Economic Research, Four Stylized facts about COVID-19, August 2020. Doi: 10.3386/1027719 https://www.nber.org/papers/w27719
  24. Tant T et al. Association between high cortisol concentrations and mortality COVID-19. The Lancet June 18 2020. Doi.org/10.1016?S213-8587(20)30216-3
  25. Gerrard N. Family members are integral to care home residents wellbeing and happiness. 11 september 2020
  26. World Health Updates October 1 2020. World Health Organization

In het vervolgartikel van dr. ir. Carla Peeters wordt nader ingegaan op de immuunversterkende werkingen van onder andere vitaminen D en C.