Spring naar de content
bron: anp

Versoepeling coronamaatregelen voorkomt sterfte door eenzaamheid

Onvrijwillige eenzaamheid vergroot het risico op eerder overlijden en is vergelijkbaar met het roken van vijftien sigaretten per dag, schrijft immunoloog dr. Carla Peeters. Kerst dit jaar overslaan zou daarom weleens tot meer gezondheidsschade kunnen leiden dan mogelijke infecties door versoepeling van de maatregelen.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: dr. Carla Peeters

Al voor de coronapandemie werd eenzaamheid en sociale isolatie als een groeiend probleem van de Westerse maatschappij herkend. In Nederland gaf 43% van de volwassen bevolking (19 jaar en ouder) in 2016 aan eenzaam te zijn. Tien procent voelt zich ernstig of zeer eenzaam.

Eenzaamheid wordt in Nederland vooral gezien bij 85-plussers, laagopgeleiden, weduwen en mensen met een niet-westerse achtergrond (62-64 %). Ook bij jongeren tussen de 10 en 25 jaar kan eenzaamheid voorkomen, met als belangrijkste oorzaken onzekerheid, uit huis gaan of weinig vriendschappen hebben.

Volgens prof. dr. Peter Strang van het Karolinska Instituut in Zweden veroorzaakt langdurige onvrijwillige eenzaamheid een verhoogd stressniveau. De stress fungeert als signaal om op zoek te gaan naar een groep om erbij te horen.

Evolutionair gezien hebben mensen ervaren dat onderdeel zijn van een groep een belangrijke voorwaarde is om te kunnen overleven. Op basis van deze ervaringen hebben mensen sterke mechanismen ontwikkeld om gezelschap te zoeken en eenzaamheid te vermijden.

Vooral huidcontact blijkt een belangrijk onderdeel te zijn voor een gevoel van welzijn en veiligheid. Wanneer de huid van de ene en andere persoon elkaar zacht raken, komt het hormoon oxytocine vrij, dat een gevoel van welbevinden geeft en ervoor zorgt dat men binnen de bescherming van de groep wil blijven. 

Onvrijwillige eenzaamheid vergroot het risico op eerder overlijden en is vergelijkbaar met het roken van vijftien sigaretten per dag

Een langdurig lichtverhoogd stressniveau, zoals bij onvrijwillige eenzaamheid als gevolg van een lockdown, kan fysieke en mentale problemen tot gevolg hebben. Onvrijwillige eenzaamheid vergroot het risico op eerder overlijden en is vergelijkbaar met het roken van vijftien sigaretten per dag. Fysieke inactiviteit of obesitas is zelfs minder risicovol.

Door langdurig onvrijwillige eenzaamheid ontstaat een verhoogd cortisol-gehalte waardoor de ontstekingen in het lichaam toenemen. Het immuunsysteem verzwakt en de kans op de ernstige vorm van acute bovenste luchtweg-infecties (Acute Respiratory Distress Syndrome) kan zelfs toenemen. Een klinische depressie met slapeloosheid, laag energieniveau, concentratieproblemen en gewichtstoename of gewichtsverlies kan een gevolg zijn van eenzaamheid.

Onderzoek toont aan dat de kans op dementie met veertig procent kan toenemen als gevolg van onvrijwillige eenzaamheid. Ook kans op hart- en vaatziekten, beroerten en fysieke klachten zijn wetenschappelijk aangetoond als gevolg van eenzaamheid.

Sociale uitsluiting blijkt eenzelfde signaal in de hersenen te genereren als fysieke pijn, terwijl het vasthouden van een hand of het strelen van de huid de fysieke pijn en angst kan verminderen of geheel kan doen verdwijnen. Het huidcontact kan zelfs beter werken dan medicijngebruik. Niet voor niets wordt een toename gezien in het gebruik van pijnmedicatie, antidepressiva, drugs en alcohol tijdens de huidige pandemie. Ook het aantal mensen dat zelfmoord pleegt is toegenomen.

Abboneer op een lidmaadschap

Flinke korting op een digitaal jaarabonnement

Sluit nu voordelig een abonnement af en maak kennis met de journalistieke kracht van HP/De Tijd. (Op elk moment opzegbaar.)

Word abonnee

Een vermindering van sociaal contact door thuiswerken, het sluiten van de horeca, anderhalve meter afstand houden en de mondkapjesplicht in openbare binnenruimtes is bijzonder hard voor de meest kwetsbare groepen in de samenleving. Door deze maatregelen neemt sociale uitsluiting toe. De groep waarbij vóór de pandemie al het hoogste percentage eenzaamheid werd aangetroffen, blijkt sterk overeen te komen met de groep die het grootste risico op een infectie met het SARS-COV-2-virus loopt door een verzwakt immuunsysteem.

Digitale ontmoetingen kunnen fysiek menselijk contact niet vervangen. Uiteindelijk eist stress ten gevolge van langdurige isolatie en eenzaamheid zijn tol

Bijna alle mogelijkheden om mensen fysiek te ontmoeten zijn door de maatregelen weggenomen. Bij de beperkte mogelijkheden die er nog zijn blijven mensen weg uit angst en omdat de gezelligheid en het dicht bij elkaar kunnen zijn verdwenen is. Het dragen van mondkapjes en anderhalve meter afstand is belastend en zorgt voor nog meer verkilling.

Stigmatisering van mensen die geen mondkapje dragen ligt op de loer. Om vragen te voorkomen zijn mensen minder genegen een boodschap te doen; het dagelijks loopje naar de supermarkt. Het praatje en kopje koffie met de krant bij de bakker zijn al langer verdwenen. Zelfs bezoeken aan de huisarts of contact met verpleegkundigen, waar eenzame mensen vaker gebruik van maken, is momenteel vervangen door e-health. 

Het gebruik van platforms als Zoom, Skype, FaceTime en andere digitale platformen kan helpen om sociale isolatie en eenzaamheid tegen te gaan, maar vraagt veel meer inspanning van de hersenen dan fysieke aanwezigheid. Inspanningen die voor de kwetsbare groepen veel groter zijn dan voor mensen met zekerheid van inkomen, een vaste weekstructuur, een goed sociaal netwerk en goede gezondheid. Eeuwenoude evolutionaire lessen die door wetenschappelijk onderzoek bevestigd zijn, worden overruled door maatregelen die schadelijk zijn. Digitale ontmoetingen kunnen fysiek menselijk contact niet vervangen. Uiteindelijk eist stress ten gevolge van langdurige isolatie en eenzaamheid zijn tol.

Kerst dit jaar overslaan zou weleens tot meer gezondheidsschade kunnen leiden dan mogelijke infecties door versoepeling van de maatregelen

In de media verschenen adviezen om dit jaar kerst maar over te slaan of met een klein gezelschap te vieren. Dit kan weleens tot meer gezondheidsschade leiden dan mogelijke infecties door de versoepeling van de maatregelen. Temeer omdat dergelijke adviezen gebaseerd worden op het aantal positieve RT-PCR-testen en dit niet hetzelfde is als het aantal Covid-19-patiënten.

Wanneer de resultaten van de testen gecorrigeerd worden naar een afleeswaarde (Ct waarde) waarbij een besmettelijk virus nog is aan te tonen, zal dit 40 tot 80 % lager zijn dan de getallen die nu dagelijks in de media gerapporteerd worden.

Het SARS-COV-2-virus heeft een infectie-fataliteitsratio van 0,23% dat vergelijkbaar is met dat van een influenzavirus. De infectie verloopt veel milder dan aan het begin van de pandemie. Een advies dat kan leiden tot verdere vereenzaming is daarom niet te verantwoorden.

We weten dat er mensen zijn voor wie dit de laatste kerst kan zijn, en dat kan even zo goed voor u en mij zo zijn. Het voorkomen van onnodig lijden is een eerste voorwaarde voor het versterken van het immuunsysteem en het voorkomen van infecties.