De Brexit-onderhandelingen waren al meer dan vier jaar aan de gang en de periode om tot een deal te komen zou aflopen op 31 december 2020. De tijd drong dus, maar op Tweede Kerstdag kwam dan toch eindelijk een akkoord.

De deal kon twee verschillende vormen krijgen. Het kon een EU-only akkoord worden, waarbij slechts de lidstaten en het Europees Parlement de deal goed moesten keuren, óf het werd een gemengd akkoord, waarbij ook nationale parlementen inspraak hebben en de deal goed moeten keuren. Uiteindelijk werd, om verdere vertraging te voorkomen en de deal voor het eind van het jaar rond te krijgen, gekozen voor de eerste optie. Dit betekent dat de nationale parlementen geen inspraak hebben gehad.

Diverse Kamerleden zijn niet blij met deze gang van zaken. Woorden als ‘schaars en karig’ (Roelof Bisschop, SGP), ‘een bizarre vertoning’ (Renske Leijten, SP), en ‘een ordinaire machtsgreep’ (Emiel van Dijk, PVV) kwamen maandag in de plenaire zaal voorbij. Stieneke van de Graaf (CU) stelde dat de deal ten koste gaat van het ‘democratische proces in nationale parlementen’. Ook diverse media gebruikten in berichtgeving over de totstandkoming van de Brexit-deal het woord ‘ondemocratisch.’

Hadden de parlementen geen EU only-akkoord willen hebben, dan hadden ze dat ruim op tijd moeten aangeven

Het is logisch dat nationale parlementen zich uit willen spreken over zaken zo ingrijpend als het Brexit-akkoord, maar het is beslist niet ondemocratisch wanneer zij die mogelijkheid niet hebben.

Ten eerste is het niet de eerste keer dat dit gebeurt. Zo werd het handelsakkoord tussen Japan en de EU vorig jaar ook al als EU-only gepresenteerd. Het is waar dat nationale parlementen meestal nog wel inspraak hebben over verdragen, maar dan hadden ze in het geval van de Brexit-onderhandelingen moeten eisen dat het een gemengde deal ging worden, zoals gebeurde bij het Canada/EU-akkoord. 

Dat is dan ook gelijk de tweede reden waarom het parlement zich nu onterecht beklaagd over het proces. In het geval van de Brexit hebben zij namelijk niet de eis gesteld dat de deal een gemengd verdrag zou moeten woorden; hadden de parlementen geen EU only-akkoord willen hebben, dan hadden ze dat ruim op tijd moeten aangeven. Nu zijn de harde woorden van afgelopen maandag mosterd na de maaltijd. 

Daarnaast is het zo dat de deal nog steeds unaniem moet worden goedgekeurd door de Raad van de Europese Unie (waar Nederland onderdeel van is) en het Europees Parlement, waar Nederland 29 van de 705 zetels bezet houdt. De definitieve goedkeuring van het Europees Parlement moet trouwens nog plaatsvinden, uiterlijk op 28 februari 2021.

Zeggen dat de beslissingen die nu worden gemaakt ondemocratisch zijn omdat het nationaal parlement geen goedkeuring heeft verleend, zou hetzelfde zijn als zeggen dat beslissingen van de regering niet democratisch zijn omdat er nog geen volksreferendum over is geweest

De laatste, en belangrijkste reden waarom het onredelijk is om het Brexit-proces ondemocratisch te noemen, is het feit de deal juist op een heel democratische manier tot stand is gekomen. Het Europees Parlement is gevuld met democratisch verkozen afgevaardigden – ook uit Nederland. Zeggen dat de beslissingen die nu worden gemaakt ondemocratisch zijn omdat het nationaal parlement geen goedkeuring heeft verleend, zou hetzelfde zijn als zeggen dat beslissingen van de regering niet democratisch zijn omdat er nog geen volksreferendum over is geweest.