Nabeschouwing van het NOS Slotdebat: ‘D66 en FvD gaan ons verrassen’
In samenwerking met ProDemos en Stemwijzer brengt HP/De Tijd deze verkiezingsmaand De Nabeschouwing. Het vaste panel, bestaande uit Kemal Rijken, Huub Bellemakers, Kim van Keken en Ton F. Van Dijk, duidt het NOS Slotdebat. Met vandaag twee speciale gasten: Tom van der Meer, docent Politicologie aan de Universiteit van Amsterdam, en Hanneke Gelderblom, oud-OVSE-waarnemer en ex-Eerste Kamerlid voor D66. We blikken terug op de campagne, blikken voorzichtig vooruit op de verkiezingsuitslag en behandelen de rumoer rondom de poststemmen.
Het NOS Slotdebat was de laatste kans voor de lijsttrekkers om twijfelende kiezers te overtuigen. En die zijn er genoeg. Tom van der Meer: “Ongeveer 15% van de kiezer bepaalt op de verkiezingsdag nog zijn of haar stem.” Aanvankelijk was dat te zien in de voorzichtige toon waarmee ideologische tegenstrevers Kaag (D66) en Wilders (PVV) elkaar bestookten. Dat veranderde abrupt toen Wilders zijn welbekende lasterpraat van stal haalde en Kaag, ooit in hoofddoek gehuld als vertegenwoordiger van de Nederlandse staat in Iran, een ‘verrader’ noemde. Kaag reageerde gevat en vergeleek Wilders met ‘een stukgedraaide plaat’, al kwam de stoom uit haar oren. Tom van der Meer: “Het gaat dieper. Wilders plaatst een bewindslied buiten het democratisch systeem. Dat vind ik nogal heftig, voorbij de rode lijn, een dieptepunt.”
Opvallend bovendien was de spanwijdte van de stellingen. Kim van Keken: “De politici konden alle kanten op.” Zo kon het gebeuren dat Klaver (GroenLinks) al in zijn eerste zin de metaforen van Segers (ChristenUnie) over ‘zeilboten die laveren met tegenwind’ omboog naar een medisch-ethische discussie over voltooid leven. Segers liet overigens zijn gevoelige kant zien in het debat tegen Ploumen (PvdA), die wederom een weifelende indruk maakte. Rutte versus Hoekstra (CDA), maanden geleden nog ingeschaald als dé titanenstrijd om het Torentje, was niets meer dan een slappe, ongemakkelijke strijd tussen de onaangetaste leider en de uitdager zonder slagkracht. Hoekstra heeft aangetoond zowel in de Tweede Kamer, als tijdens deze campagne ‘rechts van Rutte te zitten.’ In zijn geheel kan de campagne van het CDA dan ook omschreven worden als casinopolitiek. Kim van Keken: “Hoekstra heeft te veel naar ‘het eerlijke verhaal’ van Samsom gekeken.” Tom van der Meer: “Waarom daagt CDA de VVD uit op VVD-thema’s? Het is niet evident, het is gokken dat Rutte instort.”
Abboneer op een lidmaadschap
Flinke korting op een digitaal jaarabonnement
Sluit nu voordelig een abonnement af en maak kennis met de journalistieke kracht van HP/De Tijd. (Op elk moment opzegbaar.)
Word abonneeWat beklijft van deze campagne is toch dat de overduidelijke pijnpunten van tien jaar Rutte niet geagendeerd zijn. Huub Bellemakers: “De Toeslagenaffaire, de diversiteitsdiscussie, flexcontracten, de woningmarkt – er is gewoon niet over gepraat.” Dat komt ook deels door de afkeurenswaardige keuzes van de programmamakers om Rutte enkel tegenover Wilders te zetten. Waar rechtse lijsttrekkers bij ieder lastig issue begonnen over het creëren van ‘maatschappelijk draagvlak’, stuntelden hun linkse uitdagers onmiskenbaar met hun kleine verschil in standpunten en electorale marginaliteit. Het linkse ongemak werd duidelijk bij de stelling over het eigen risico, toen mediator Rob Trip intervenieerde: “Wie moet de kiezer nou kiezen?”
Bijkomend kwam in de Nabeschouwing de ophef over de poststemmen aan de orde. Tom van der Meer: “De integriteit van het verkiezingsproces in Nederland is internationaal gezien erg hoog. Echter, er zijn weinig affaires nodig om dat vertrouwen te beschadigen.” Hanneke Gelderblom deelde haar angst dat “bepaalde partijen misschien gaan ronselen, bij oude mensen langsgaan.” Tot slot werd kort vooruitgelopen op de verkiezingen en de formatie. Ton F. van Dijk: “Kaag gaat zich anders opstellen naar Rutte. Concessies gaan niet weer zo makkelijk gedaan worden, zie de vluchtelingenkinderen in Griekenland.” Qua verkiezingsverrassingen zijn de panelleden voorzichtig. Veel zetels voor D66 zou hen niet verbazen, net als een verrassing bij Forum voor Democratie. En wat voor electorale aardverschuiving kan Pieter Omtzigt teweegbrengen? Vanaf nu is de kiezer aan zet.
Bekijk de nabeschouwing hier terug:
