ChristenUnie voorman Segers, vier jaar lang een trouwe bondgenoot van de VVD-premier, belde Rutte om te zeggen dat een toekomstig kabinet met Rutte als minister-president een stap te ver is voor zijn partij.

Segers weigerde tijdens ‘De nacht van Omtzigt’ vorige week nog een motie van wantrouwen tegen Rutte te steunen vanwege het ‘landsbelang’.

Hij was er weliswaar van overtuigd dat de VVD-leider niet de waarheid vertelde over de ‘functie elders’ voor Pieter Omtzigt maar het demissionaire kabinet mocht niet worden onthoofd in de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog.

En dus zegde de ChristenUnie niet het vertrouwen op in de premier maar bleef het bij steun voor een motie van afkeuring. Een corrigerende tik maar niet meer dan dat, zo interpreteerde Rutte de gang van zaken op z’n Ruttes.

Een corrigerende tik maar niet meer dan dat, zo interpreteerde Rutte de gang van zaken op z’n Ruttes

Voor de VVD-leider reden om te concluderen dat hij verder kan omdat een krappe meerderheid in het parlement weigerde het vertrouwen in hem op te zeggen. 

Het leidde op Goede Vrijdag (de symboliek kan niemand ontgaan) tot een uitbarsting van ongeloof bij de achterban van de ChristenUnie, zeker nu Kees van der Staaij van de SGP de motie van wantrouwen wél had gesteund en zich daarmee een principiëler christen toonde.

En dus greep Segers die dag alsnog de telefoon om Rutte persoonlijk aan het kruis te spijkeren. Met Rutte erbij doet de ChristenUnie niet mee aan een volgende coalitie, zo klonk het kraakhelder door Rutte’s oude Nokia.

Rutte toonde zich aangeslagen maar wil ondanks de harde boodschap van loyale bondgenoot Segers van geen wijken weten. En met hem zijn hele partij, de VVD.

Belangrijkste argument van de liberalen: met dezelfde Rutte wonnen ze enkele weken geleden de verkiezingen en het kan dus niet zo zijn dat de keuze van de kiezers om Rutte opnieuw premier te maken, wordt genegeerd. 

Ogenschijnlijk een sterke verdediging. Tal van prominente VVD-ers ging de afgelopen dagen daarom als één man om hun leider staan. Een begrijpelijke reflex want politiek is persoonlijk en na Rutte 1, 2 en 3 voelt de premier voor hen als een familielid dat ten onrechte standrechtelijk dreigt te worden geëxecuteerd. Het leidde tot onvoorwaardelijke liefdesverklaringen van partijgiganten als Henk Kamp en Annemarie Jorritsma.

Het leidde tot onvoorwaardelijke liefdesverklaringen van partijgiganten als Henk Kamp en Annemarie Jorritsma

De VVD staat volledig achter de aangeslagen en verzwakte leider op een wijze die niemand kan ontgaan. Maar men doet er goed aan óók de nieuwe politieke realiteit nuchter onder ogen te zien. Zonder ChristenUnie is een voorzetting van de huidige coalitie mét Rutte onmogelijk. 

Rutte is daarmee volkomen afhankelijk gemaakt van het D66 van de ambitieuze Sigrid Kaag. Hoe groot is de kans dat deze politica de morele lat die Segers heeft gelegd in het kader van haar ‘nieuwe leiderschap’ zal negeren?

En dan die andere coalitiegenoot? Het CDA. Persoonlijk wil de onwennige fractievoorzitter Hoekstra misschien nog wel. Maar het lijkt onwaarschijnlijk dat de inmiddels machtige Pieter Omtzigt bereid is een vierde termijn van de premier te faciliteren. Een keuze voor Rutte leidt dan ook mogelijk tot een scheuring binnen de partij. Zal Hoekstra dit risico willen nemen? Het oogt niet logisch.

‘Het is een goede gewoonte dat partijen zelf bepalen wie hun bewindspersonen zijn’, zo stelt Rutte inmiddels in politieke ademnood. Zolang hij niet wil wijken, zal de VVD hem blijven steunen, zo luidt de boodschap van de overige liberalen. De partij is Rutte geworden.

De partij is Rutte geworden

Het ontbreekt daarom – zo lijkt het – vooralsnog aan realisme in de entourage van de premier. Politieke vrienden die hem kunnen vertellen dat het erop zit.

Het was Rutte zelf die onaangedaan en klinisch afscheid nam van loyale partijgenoten als Ivo Opstelten, Fred Teeven, Ard van der Steur en Halbe Zijlstra. Gewoon omdat hun lot was beslecht. Het was onvermijdelijk en persoonlijke belangen waren – ook wat Rutte betreft – te allen tijde ondergeschikt aan de machtspositie van de partij.

Het is daarom voor de VVD te hopen, dat men snel gaat begrijpen, dat Ruttes positie nu vergelijkbaar is met die van alle politieke vrienden die hij zelf liet vallen. Als het toen nodig was, dan nu ook.

Er is bovendien een scenario dat alle VVD-problemen in één klap tot een oplossing kan brengen. Haal Edith Schippers terug en maak haar de eerste vrouwelijke minister-president die Sigrid Kaag zo graag wil zijn. De VVD blijft dan de grootste en haalt Kaag de komende jaren de wind uit de zeilen en voorkomt zo haar definitieve greep naar de macht.