Lieve, lieve millennials,

Vooropgesteld, jullie zijn niet te benijden, zeg! Wat zitten jullie allemaal vast in dat hoofd van jullie! Wat zijn jullie streng als het om het onderscheid tussen ‘goed’ en ‘fout’ gaat, tussen ‘nuttig’ en ‘onnuttig’, tussen ‘constructief’ en ‘destructief’, in het algemeen, maar ook voor jezelf! Misschien dat jullie zozeer met apparaten zijn opgegroeid dat jullie ook naar jezelf zijn gaan kijken als een verplicht functionerend apparaat; als iets dat het altijd moet dóen, en dat onmiddellijk gerepareerd, opnieuw ontworpen of aan andere prikkels moet worden blootgesteld als je niet onmiddellijk doet wat je volgens de handleiding zou moeten doen. Wat hebben jullie trouwens ook onnoemelijk weinig geduld met jezelf; alles moet nú, nú, nú. En wat maken jullie jezelf gek met het mantra ‘het maximale uit het leven’ te moeten halen. Alsof elke dag een nieuwe pot pindakaas of yoghurt is die zo diep mogelijk moet worden uitgelepeld. Wat een vreugdeloos idee, dat uitlepelen. 

En dan al die doodserieuze ‘missies’ van jullie. Zowel op persoonlijk niveau – met allemaal eindplaatjes over hoe gezellig, tolerant maar ook dichtgetimmerd je ideale fort (baan, partner, inkomen) eruit zou moeten zien tegenover de buitenwereld – alsook op mondiaal niveau, met allerlei sprookjesbeelden over ‘gelijkheid’ en ‘diversiteit’. 

Van dat soort ‘missies’ krijgen wij, generatie X’ers, het idee dat jullie niets liever willen dan alles platstampen tot een Vinexwijk, waar volgens een antiracistisch algoritme de identieke woningen eerlijk verdeeld moeten worden tussen mensen van alle kleuren. En dat dan iedereen vervolgens zodanig correct, dus naar inzet en prestatie, beloond wordt, en Jan en alleman ook nog eens zo respectvol met elkaar omgaat, dat het maken van keuzes, of het hebben van een gedachteleven, geheel overbodig wordt. Daarmee zou de even onbegrensde als hersenloze safe space – jullie natte droom, en ónze nachtmerrie – een feit zijn. 

Wat moeten wij, X’ers, hard en veel op onze tanden bijten om niet louter hoofdschuddend door het leven te gaan als we jullie, millennials, als gesublimeerde machientjes door het leven zien racen. En wat dreigen wij chagrijnig te worden van jullie belachelijke eis dat de wereld, het leven en wij, als levende personen in die wereld, consequent zouden moeten zijn. Het is toch zeker niet de bedoeling dat we alles in dit ondermaanse tot de laatste muis naar onze hand gaan zetten? Dat alles wat er straks waar ook gebeurt logisch uit elkaar volgt? Kortom, dat het toeval – wellicht het kruidigste ingrediënt van ons bestaan – definitief naar de vuilnisbelt wordt verwezen? Jullie, millennials, lijken bevangen door een onzes inziens ongezonde controledwang.

Terwijl jullie je elk dag volproppen met zogenaamd zinvolle bezigheden, die jullie vaak via apps, coaches of how to-boeken aangepraat hebben gekregen, als zouden ze bijdragen aan jullie levensgeluk, willen wij, generatie X’ers, het liefst ontsnappen aan alles wat ruikt naar efficiency, opgeruimdheid en het denken in nieuwe classificaties. Sinds onze antiburgerlijke puberdromen in de jaren zeventig en tachtig hebben we ons met hart en ziel tegen hokjes verzet. Daar wilden wij als pubers niet in passen, hoor, in hokjes. Jèèèèg! Wij juichten niet voor niets als een half of zwaar gedrogeerde band aan het einde van een concert het eigen instrumentarium aan gort sloeg of kapot ramde tegen een muur of pilaar. Wij zagen daarin de meer dan gerechtvaardigde afrekening met dat vermaledijde hokjesdenken. 

En jullie? Het lijkt wel of jullie je willoos door de reguliere media en/of Sander Schimmelpenninck laten koeioneren tot alles aan jullie gladgestreken, perfect en onberispelijk is. Allemaal in dat hokje ‘ik deug’. Waarom toch? Zit de angst jullie permanent op de hielen? En willen jullie elk risico uitbannen om ooit verkeerde aandacht te trekken op de socials of in de massamedia? 

Ai, daar doemt meteen een volgende last op die jullie moeten dragen, en onzes inziens ook al veel te au sérieux nemen: de last van de reputatie. Ofwel, het belachelijke streven dat er op jullie niks aan te merken zou mogen zijn. Je zou wensen dat jullie, door ‘verbinding’ geobsedeerde millennials, eens zouden ontdekken dat ieder van jullie een middelvinger bezit die omhooggestoken kan worden. Maar te vrezen valt dat het opsteken van die middelvinger iets is waar jullie bang voor zijn of schroom bij voelen, want ‘niet verbindend’. En tot in lengte van jaren mogelijk zelfs ‘kwetsend’ voor derden, met schandpalen, aanklachten en eisen tot financiële genoegdoening als mogelijke gevolgen. En dat is, helaas, nog niet het einde van dit liedje. 

De zorg om de eigen reputatie gaat voor jullie, millennials, veelal nog verder. In jullie drang positief te denken, het glas als halfvol te zien, en jullie eigenschappen op een vanuit de arbeidsmarkt wenselijke manier te ontginnen, zijn jullie – zonder het zelf door te hebben – extreem pragmatische monstertjes geworden. Daardoor zijn jullie uitgegroeid tot zowel aanjagers als slachtoffers van het fantasieloze streven ‘te denken in oplossingen’. Jullie lijken immers niet te doorzien hoezeer je jezelf klemzet door van iedereen, inclusief jezelf, aan de lopende band redelijkheid en snelheid te verlangen, opdat ‘problemen’ binnen de kortste termijn van de aardbodem verdwijnen. Alsof elke hindernis in het leven zo snel mogelijk weggeschopt of stukgeredeneerd moet worden en een universum zonder obstakels de hoofdprijs is waarnaar wij allen verlangen. 

Waarom naaien jullie jezelf zo op? Waarom willen jullie van elke branche een ‘level playing field’ maken? Is een wereld vol kansengelijkheid en zonder fricties echt zo’n wenselijk en aanlokkelijk eindstation? Waarom kunnen jullie niet zoals wij, generatie X’ers, intuïtief aanvoelen dat problemen en verschillen onvervangbare charmes en essentiële vormen van erotiek bevatten, die het rondlopen op deze aardbol juist de moeite waard maken? In ieder geval veel meer de moeite waard dan de probleem- en frictieloze hel die jullie, in onze ogen, zo onterecht tot ideaal verheffen. 

In dit verband maakt het misschien indruk op jullie, lieve millennials, als we het begrip ‘narcisme van de kleine verschillen’ uit de mottenballen trekken. En de Franse filosoof René Girard aanhalen, die beweerde dat niet de verschillen tussen samenlevingen en mensen voor agressie zorgen, maar juist de toenemende gelijkenissen. Die worden ervaren als benauwend en laten mensen op een ongezonde manier inzoomen op de resterende, onderlinge verschillen in talent en bezit. Dit creëert een maatschappij waarin jaloezie en ego de boventoon voeren, met toenemend geweld als afschrikwekkend uitvloeisel. Sta daar eens bij stil, millennials, als jullie weer eens moord en brand schreeuwen over privileges van de ene of andere aard. Of als jullie wetboeken willen herschrijven en belastingmoralen willen bijsturen. Jullie goedbedoelde alternatieven zouden weleens vele malen desastreuzer kunnen zijn dan de oneerlijke situaties die jullie zo hartstochtelijk bestrijden. Luister naar René Girard. 

Natuurlijk zou het onrechtvaardig en incompleet zijn de grote boosdoener, het fenomeen dat jullie zo diepgaand heeft beïnvloed en nog elke dag maakt tot wie jullie zijn, onbenoemd te laten. Internet! Die vriendelijk of toch niet zo vriendelijk uitdijende kluwen van informatie waar de meest onwenselijke weetjes over jezelf op blijven ‘hangen’ en waar iedereen toegang toe heeft. Waar iedereen zijn of haar eigen informatie uit tevoorschijn kan trekken, geholpen door Google. Een megabedrijf dat ogenschijnlijk een grenzeloze hoeveelheid kennis voor iedereen beschikbaar maakt en een wereld voor iedereen open legt. 

Maar is dat wel zo? Gaat de wereld bij gebruikmaking van Google of andere zoekmachines niet juist dicht in plaats van open? Blijkt die zogenaamde keuzevrijheid, die achter de schermen zorgvuldig wordt geregisseerd, niet de snelste route naar uniformiteit? 

Wij, X’ers, hebben het voordeel dat we nog weten hoe de wereld eruitzag voor internet, en beschikken dus – anders dan jullie – nog over vergelijkingsmateriaal. Daardoor komt de vraag of digitalisering ook werkelijk vooruitgang betekent tenminste nog in ons op. Terwijl jullie millennials al – kritiekloos – aan dat internet vastzitten, geestelijk én fysiek. Wanneer jullie smartphone even geen bereik heeft, verschijnt er een denkrimpel op jullie gelaat, ontstaat er onrust en beheerst het verlangen naar heraansluiting jullie hersentjes. 

Wat een armoede! Bij ons, generatie X’ers, verschijnt er bij ‘Geen verbinding’ juist dikwijls een ironisch glimlachje op ons gezicht, omdat we weten dat we ook zonder smartphone onze weg wel kunnen vinden. Niet zelden zijn we trots op onze klungeligheid en onwetendheid over hoe dingen snel te regelen (alles kan altijd sneller, maar waarom zou je?), terwijl jullie geërgerd naar ons geklungel kijken, met nog tien of meer punten op jullie altijd urgente to-dolijstjes, die alleen via het gemak van de smartphone te regelen zijn. 

Wat zijn jullie millennials al vroeg in je leven onvoorstelbaar ernstig! Wat zitten jullie rugzakjes overvol!

Ronduit tragisch is het hoe internet zich de afgelopen decennia heeft ontwikkeld van een anarchistische grabbelton tot een hypersnelle bevrediger van onze consumentenbehoeften, mede door jullie bemoeienis. Terwijl wij nog verwonderd keken naar alle nieuwe mogelijkheden, zoals in de begindagen van Skype het gratis bellen met elke plek in de wereld, waren jullie al bezig businessmodellen te ontwikkelen om elk onderdeel van het leven te digitaliseren, van betalen tot boodschappen doen en het bestellen van eten. En ja, eerlijk is eerlijk, soms ging een van ons, Amazon-miljardair Jeff Bezos bijvoorbeeld, jullie voor in de strijd om het juiste product zo snel mogelijk op het juiste adres te krijgen, met een wereldwijd woud van distributiecentra en eindeloos veel stromen postpakketjes tot gevolg. 

Maar dan nog: hij kon alleen maar een succes worden omdat jullie, millennials, massaal klant werden en voluit meegingen in de zoektocht naar de almaar vlottere bezorging van artikelen. Dat Bezos van de exorbitante Amazon-winsten zoveel jaar verder een raket liet bouwen om een paar minuten gewichtloosheid te ervaren, toont volgens jullie aan hoe pervers en verdorven hij is, hoezeer hij – foei – de aarde al heeft opgegeven. Terwijl wij, X’ers, meer geneigd zijn het kind in Bezos te zien, of zijn jongensdroom: kortstondig loskomen van de aardse hokjes. 

Voel je alsjeblieft niet aangevallen door deze brief, lieve lieve millennials. Jullie proeven de compassie toch wel die hierachter schuilgaat? Vervang ‘compassie’ trouwens maar door ‘empathie’, een van de jeukwoorden die jullie generatie zo graag van stal haalt, en waarmee jullie waarschijnlijk makkelijker te lijmen zijn. Écht, wij, X’ers begrijpen als geen ander hoe moeilijk het waarschijnlijk geweest is dat jullie volwassenwording samenviel met de onstuimige groei van de digitale snelweg. 

Jullie weten het vermoedelijk niet, maar in een tamelijk pretentieus VPRO-programma uit 2000, getiteld Van de schoonheid en de troost, voorspelde cultuurfilosoof George Steiner jullie generatiebrede verdriet al. Terwijl we nog dagelijkse floppydisks in onze computers schoven, voorspelde hij al dat het internet een lichting van vroeg-oude jongeren zou baren die op zeer prille leeftijd al met zoveel kennis en feiten geconfronteerd zou worden, dat de leden van die lichting de cruciale fase van spelen en experimenteren helaas zouden overslaan. En dat we dus te maken zouden krijgen met mentale bejaarden van vijfentwintig à dertig jaar.

Het is een pijnlijk accurate voorspelling gebleken. Sla heden ten dage een willekeurig weekendmagazine van een grote krant open, lees de interviews met twintigers of dertigers en je vraagt je af: mag er tussen het repareren van ongelijkheid, het emanciperen van minderheden en de bescherming van de biodiversiteit ook nog een beetje gelachen worden? Godallemachtig! Wat zijn jullie al vroeg in je leven onvoorstelbaar ernstig! Wat zitten jullie rugzakjes overvol! En wat vallen jullie vaak ten prooi aan keuzestress! 

Geen wonder dat de ‘burnout’ zowat tot jullie wezenskenmerk is uitgegroeid. Om geestelijk te kunnen overleven moet je jezelf zo nu en dan toestaan lichtzinnig of opportunistisch te zijn, dat wil zeggen: onwenselijke, onaangename dan wel onoplosbare zaken gewoonweg uit je brein gooien. In plaats daarvan voelen jullie je verplicht alles en iedereen, och hemel, ‘een plekje te geven’ in die al mudvolle hoofden van jullie, met veel te lange, huilerige en ik-overladen artikelen, popsongs, kunstwerken en romans als resultaat. 

Een andere reden om jullie gedragingen met bovengemiddeld mededogen te bezien, is dat de wereld – volgens de klimaatwetenschappers van het IPCC – aan vooravond van een klimaatramp staat. En dat jullie, millennials, terwijl wij al onder de aarde liggen of als as verstrooid zijn, te maken zullen krijgen met een toenemende hoeveelheid orkanen, overstromingen, bosbranden en andere uitbarstingen van natuurgeweld. En mochten enkelingen van jullie nog niet doordrongen zijn van de ernst van het klimaatissue, dan heeft Netflix het jullie onlangs via de film Don’t Look Up en de bijbehorende sterrencast (Leonardo DiCaprio, Meryl Streep, Jennifer Lawrence) indringend onder de neus gewreven. Dat levert het wrange beeld op van X’ers die de laatste levensfase gebruiken om hun pensioengeld in even luxueuze als klimaatbedervende wereldreizen en cruises te steken, terwijl millennials, verstijfd achter hun laptopjes, langzaam wegzinken in een door de medische wetenschap intussen officieel geboekstaafde ‘klimaatdepressie’. 

Geen wonder dat er onder millennials een voedingsbodem ontstaat om basale vrijheden in te perken en bepaalde meningen te cancellen. Als die binnenkort acht miljard aardbewoners niet onmiddellijk een beetje gaan inschikken, in plaats van ongegeneerd hun milieuvervuilende hobby’s en tegendraadse opinies te blijven botvieren, zal de mensheid met open ogen de eigen ondergang tegemoet gaan, zo luidt de redenatie van talloze millennials. En wie zijn wij, X’ers, om de wetenschap te wantrouwen en dat sombere toekomstbeeld zorgeloos terzijde te schuiven? Om met ons Zwitserlevengevoel op de cruiseboot aan de champagne te gaan en even later met onze vette pens in het bovendekse zwembad te duiken? En dat dan ook nog eens zonder ook maar een moment te denken aan de kinderen van drie of vier generaties later, voor wie een ‘klimaatdepressie’ mogelijk niet meer is dan een klein ongemak, in vergelijking met de Bijbelse geselingen der weergoden waar zij tegen die tijd een omgangsregeling mee dienen te treffen. Zulke hufters willen wij toch niet worden?

Laten we, alsjeblieft, positief eindigen. Er zal toch wel iets moois te smeden zijn van het misschien wat verwende anarchisme van de X’ers en de doorgeslagen controledwang van de millennials? Dat de ideële gedrevenheid van wonderkind Boyan Slat (1994) bij het opruimen van de oceanen prima in elkaar klikt met, bijvoorbeeld, het gehaaide zakengenie van Jeff Bezos (1964) hoeft toch geen naïeve droom te zijn? In het ideale geval leert Jeff aan Boyan hoe je een nog slimmere businesspropositie in elkaar timmert, waardoor de oceanen straks nog sneller plasticvrij zullen worden. En leert Boyan aan Jeff dat zijn bedrijven nog meer moeite moeten doen om volledig circulair te worden, zodat zijn opruimingswerkzaamheden niet deels teniet worden gedaan door een nieuwe afvalberg. 

Tot slot. Hopelijk zijn de X’ers en millennials de eerste opeenvolgende generaties die zich niet laten verleiden zich al te zeer tegen elkaar af te zetten. Die geen paleisrevoluties nodig hebben voor zelfverwezenlijking, en dus ook geen verdedigingstactieken om die revoluties in de kiem te smoren. Laat beide generaties inderdaad maar proberen onderling ‘verbindend’ te zijn, elkaar te versterken. Het alternatief is wellicht dat de aarde ons en onze nazaten op eigen voorwaarden gaat ‘verbinden’ op de steeds smallere weg naar extinctie. 

Kaders

Millennials en generatie X’ers

Met de term ‘millennials’ wordt veelal de generatie aangeduid die geboren is in de periode 1980-1995. ‘Generatie X’ers’ zitten daar vlak voor, en zijn grosso modo in het tijdvak 1960-1980 ter wereld gekomen, al zijn er ook engere definities die voor deze generatie de periode 1960-1975 hanteren. De term ‘generatie X’ is afkomstig van de gelijknamige roman van de Canadese schrijver Douglas Coupland (1961). Hans van Willigenburg, de schrijver van deze brief, zag het licht op 20 december 1963.

Millennial Philip

Schrijver Philip Huff (1984) brak onlangs door met zijn roman ‘Wat je van bloed weet’, over het gewelddadige huwelijk van zijn ouders. Daarvoor viel hij bovenal op door zijn moralistische benadering van literatuur, die volgens hem alleen plaats zou mogen bieden aan ideeën die verdrukt worden of ondervertegenwoordigd zijn. Trouwe soldaat van de woke gemeente. @huffphilip

Millennial Sander

Programmamaker en columnist Sander Schimmelpenninck (1984) is in geestelijk opzicht, naar eigen zeggen, ‘een tachtigjarige’. Voor een liberaal heeft hij het wel buitengewoon druk met het afkeuren of verbieden van allerlei soorten mensen en gedrag. In zijn podcast uitte hij zijn liefde voor Duitsland en omschreef zijn fanatieke beschavingsmissie, ironisch natuurlijk, als afkomstig van een ‘nazi’. @SanderSchimmelp

Millennial Tim

Journalist, presentator en dichter Tim Hofman (1988) is misschien wel de zuiverste, radicaalste en succesvolste representant van de millennial-generatie. Met zijn online-programma BOOS fungeert hij als eenmansbrandweer tegen allerlei vormen van onrecht en discriminatie. Dat hij het MeToo-schandaal bij het tv-programma The Voice Of Holland onthulde, mag je gerust een daverende scoop noemen. Volle prijzenkast, ook. @debroervanroos

Millennial Loes

Volkskrant-columnist Loes Reijmer (1982) heeft volgens haar profiel ‘een gezonde obsessie voor feminisme, seksisme en de representatie van vrouwen’. Is er als de kippen bij als #MeToo gerelativeerd wordt of iemand verklaart een beetje moe te worden van het ogenschijnlijke verbod op flirten. Onvermoeibare strijder voor de vrouwenzaak.

Millennial Talitha

TV-persoonlijkheid Talitha Muusse (1991) was presentator bij Op1 en trekt als spreker door het land om mensen millennials beter te laten begrijpen. Gelooft onder meer dat ‘selfie-journalistiek’, het filmen van je eigen leven, de traditionele verslaggeving gaat verdringen. Vindt ook lezingen geven ouderwets en geeft de wens te kennen dat mensen in de zaal meer ‘centraal’ moeten staan. @talithamuusse

Generatie X’er Hans

Journalist, schrijver en podcastmaker Hans van Willigenburg (1963) werkte voor talloze kranten en opiniebladen. Hij heeft een levenslange sympathie voor het nutteloze. En verafschuwt de ‘homo economicus’ die alles wenst te optimaliseren. Opvattingen die hij met millennials moeilijk kan delen. Vandaar deze brief. @hanstw