Omroep Ongehoord Nederland moet weg. Daarover is men het in Hilversum wel eens. In een bolwerk waar eensgezindheid niet echt een wezenskenmerk vormt, zijn de rijen opvallend gesloten. Want zoals Peter Kuipers, directeur van KRO-NCRV, het verwoordt als hij spreekt over ON: “Dit is journalistieke bagger.” Een staande ovatie op het Mediapark was het gevolg. Nog nooit was men daar zo dapper. 

Zelf heb ik een beetje moeite met die plots verworven moed. Er zijn tal van misstanden bij de publieke omroep waar je nooit iets over hoort en waarover alleen maar zachtjes onvrede wordt geuit in de lange gangen van de omroep. Ik denk aan constructies om de salarissen van presentatoren op te plussen, machtsmisbruik bij de NPO en belangenverstrengeling van topfunctionarissen. Allemaal zaken die worden onderzocht door het Commissariaat voor de Media. 

Maar nu het dus om Ongehoord Nederland gaat, blijken de omroepen opvallend gelijkgestemd. Peter Kuipers vindt dan ook dat de nieuwe omroep het bestel per ommegaande dient te verlaten en pleit voor ‘bestuurlijke moed’. Weg met Ongehoord Nederland dus. Maar wat heeft de omroep van voorman Arnold Karskens gedaan, dat het niet meer in het bestel kan blijven? 

Allereerst is Ongehoord Nederland een ‘doorgeefluik’ voor nepnieuws. Dat werd vastgesteld door NPO-ombudsman Margo Smit. Ook hier valt op dat zij weinig aansporing nodig had om een onderzoek te starten naar de kersverse toetreder, waar ook andere programma’s weleens een kritische beschouwing kunnen gebruiken. Denk bijvoorbeeld aan het gedrocht Op1, waar steeds dezelfde gasten hetzelfde nieuws recyclen. Of doorgeven, zo u wilt. 

Maar toegegeven: Ongehoord Nederland maakte het in de eerste dagen al vrij bont, door de Vlaamse politicus Filip Dewinter ongehinderd zijn omvolkingstheorie te laten debiteren. En dat met publieke middelen. Niet gek dat Ongehoord Nederland van het NPO-bestuur een sanctie kreeg. Een gele kaart, die echter niet leidde tot enige terughoudendheid aan de zijde van ON. Toen presentator Raisa Blommestijn even later provocatief het woord ‘neger’ in de mond nam, waren de rapen dan ook gaar.

‘Vrijheid van meningsuiting’, zegt Ongehoord Nederland. ‘Onverholen racisme’, zo laten de omroepen weten. Ze hebben de journalistieke samenwerking met Arnold Karskens dan ook onmiddellijk opgezegd. Hoe dit conflict te beoordelen? Met andere woorden: wie heeft er gelijk?

De vrijheid van meningsuiting van Ongehoord Nederland wordt begrensd door de wet. Oftewel: men mag in beginsel zeggen wat men wil, tenzij het strafbaar is. Dat geldt inderdaad voor het doen van racistische uitspraken (wanneer die aanzetten tot haat of discriminatie), maar voor zover bekend is het Openbaar Ministerie nog geen strafzaak tegen de omroep begonnen.

Er zijn tal van misstanden bij de publieke omroep waar je nooit iets over hoort: machtsmisbruik, belangenverstrengeling

Maar het is niet alleen het strafrecht dat Ongehoord Nederland een grens oplegt als omroep binnen het bestel. De publieke omroep als geheel vormt een gemeenschap waarin journalistieke waarden centraal staan. En het lijkt duidelijk dat racisme, of iets wat daar in de buurt komt, niet bij die gedeelde waarden past. Ongehoord Nederland is een vertegenwoordiger van Coca-Cola die erop staat een logo van Pepsi op z’n auto te mogen voeren en daarbij een beroep doet op de vrijheid van meningsuiting. Iedereen zal snappen dat dit niet kan.

Ongehoord Nederland kan dus niet in het bestel blijven, nu men weigert zich te conformeren aan de kernwaarden van de publieke omroep als geheel. Maar hoe komt men in Hilversum van Ongehoord af? Dit blijkt niet zo eenvoudig. Ongehoord Nederland kan doorprocederen tot aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Iets dat jaren en jaren kan duren. En al die tijd blijft Ongehoord mogelijk onderdeel van het publieke bestel.

Het zou beter zijn wanneer de omroepen met Ongehoord Nederland in gesprek gingen om een vrijwillige exit-regeling overeen te komen. Het komt dagelijks voor dat ‘vennoten’ die niet meer met elkaar door één deur kunnen zo’n regeling treffen. 

Ongehoord Nederland is vooral een publieke omroep vanwege de bekostiging. Juist Arnold Karskens en de zijnen zouden ook heel goed zelfstandig op een online-platform hun opvattingen kunnen propageren. Om de eigen achterban te bereiken heeft men de publieken helemaal niet nodig. Wel om dit te kunnen betalen, want programma’s zijn duur.

Een vaststellingsovereenkomst waarin wordt afgesproken dat Ongehoord Nederland het bestel verlaat (zonder de schuldvraag te beantwoorden, zodat iedereen in z’n waarde wordt gelaten) kan een belangrijk signaal zijn aan de grote achterban van ongehoorde burgers, die in de afwijzing van hun omroep het zoveelste complot ziet.

De omroepen beschikken samen over relatief veel privaat geld en vaak zelfs behoorlijke vermogens. Met dit geld kan een bruidsschat worden betaald, zodat Ongehoord Nederland zelfstandig verder kan. De omroepen gebruiken hun geld dan voor hun principes en de belastingbetaler wordt niet nodeloos bij de kwestie betrokken. Of toch wel: het geld dat vrijkomt omdat Ongehoord Nederland het bestel verlaat kan alsnog aan programma’s van de resterende omroepen worden besteed. Eind goed al goed. 

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €4 per maand.