Spring naar de content
bron: anp

Een boek dat is goedgekeurd door een sensitivity reader is een waardeloos boek

Een boek dat is goedgekeurd door een sensitivity reader is een waardeloos boek, omdat het angstvallig en braaf binnen de lijntjes kleurt, schrijft Ilja Leonard Pfeijffer.

Gepubliceerd op: Geplaatst in de volgende categorieën:
Geschreven door: Ilja Leonard Pfeijffer

Voordat ik luidruchtig bijval in het koor van woedende stemmen die hun verontwaardiging uiten over het feit dat de kinderboeken van Roald Dahl op advies van zogenaamde ‘sensitivity readers‘ zijn gekuist en aangepast aan de politiek correcte normen van inclusiviteit, is er eerst een aantal ongemakkelijke kanttekeningen te maken. 

Ten eerste heeft Roald Dahl bij leven zijn eigen teksten ook aangepast aan veranderende normen. De zogenaamde Oompa-Loompas zijn het bekendste voorbeeld. In 1964 waren zij nog zwart, maar in 1971 waren ze oranje en in 1973 wit. Roald Dahl verklaarde zelf dat zijn oorspronkelijke zwarte mannetjes bij nader inzien onbedoeld racistisch waren. De metamorfose van de Oompa-Loompas is gedocumenteerd en geanalyseerd in het artikel van L. Eplett, ‘For Oompa-Loompas, Orange Was the New Black’, Gastronomica 16.2, 2016, 12-17. 

Abboneer op een lidmaadschap

Flinke korting op een digitaal jaarabonnement

Sluit nu voordelig een abonnement af en maak kennis met de journalistieke kracht van HP/De Tijd. (Op elk moment opzegbaar.)

Kies een abonnement

Ten tweede spelen commerciële motieven een niet te verwaarlozen rol, zoals collega Jeroen Olyslaegers behulpzaam heeft uiteengezet in een Facebook-post. De erven hebben de rechten verkocht aan de Roald Dahl Story Company, die samen met de uitgeverij Puffin Books in zee is gegaan met het consultancy bedrijf Inclusive Minds. In 2021 is de Roald Dahl Story Company opgekocht door Netflix. Olyslaegers wijst er terecht op dat de tekstwijzigingen eerder te maken hebben met het bedienen van een ‘target audience’ dan met eventuele overwegingen van artistieke of morele aard. 

Dit gezegd zijnde, is alle verontwaardiging natuurlijk volkomen terecht. Mijn eerste kanttekening lijkt op het eerste gezicht een vrijbrief te verstrekken aan eenieder die in de teksten van Roald Dahl wil gaan zitten knoeien, aangezien hij dat zelf ook heeft gedaan, maar wat toegestaan is aan Jupiter, is niet toegestaan aan een koe, zoals het spreekwoord zegt. De schrijver zelf mag zijn teksten herzien, iemand anders niet. Mijn tweede kanttekening geeft alleen maar meer legitimatie aan de algehele verontwaardiging. Als gevoelige geesten tere kinderzielen willen behoeden voor potentieel aanstootgevende uitspreken, hebben wij het recht om woedend te zijn, maar wanneer de aanpassingen gemotiveerd zijn door platte commerciële belangen, mogen wij nog bozer zijn dan dat. 

Helaas staat de verminking van Dahls teksten niet op zichzelf. Het is al jarenlang, vooral in de meedogenloze wereld van de Young Adult boeken, gebruikelijk dat inhoud en formuleringen door sensitivity readers worden getoetst op alles wat voor enige bevolkingsgroep potentieel schokkend of aanstootgevend zou kunnen zijn, alleen horen wij daar meestal niets over, omdat die toetsing een onderdeel is gaan vormen van het redactionele proces en dus plaatsvindt voordat de tekst aan de openbaarheid wordt prijsgegeven. 

Het allergrootste probleem is het dat als een diskwalificatie in plaats van als een aanbeveling wordt gezien als een boek of een gedicht of een ander kunstwerk controversieel, aanstootgevend of ‘problematisch’ is.

Het probleem is dan ook veel groter en veel ernstiger dan de casus van Roald Dahl die nu toevallig ophef veroorzaakt. Die sensitivity readers zijn het probleem, waarmee ik bedoel dat het een probleem is dat zij überhaupt bestaan. Een nog groter probleem is het dat uitgevers zo angstig zijn om ervan beschuldigd te worden dat zijn ‘problematische’ boeken uitgeven, dat zij denken dat zij sensitivity readers nodig hebben. Het allergrootste probleem is het dat als een diskwalificatie in plaats van als een aanbeveling wordt gezien als een boek of een gedicht of een ander kunstwerk controversieel, aanstootgevend of ‘problematisch’ is. 

Studenten worden aan de universiteiten opgeleid in ‘safe spaces’, hetgeen betekent dat hun wordt gegarandeerd dat zij niet worden geconfronteerd met onwelgevallige meningen, maar zonder confrontatie met andersdenkenden ontwikkel je geen intellectuele weerbaarheid. Je moet leren om je tegen onwelgevallige meningen te verweren met argumenten in plaats van je vingers in je oren te stoppen en net te doen alsof zij niet bestaan. 

Precies zo is het voor kinderen, young adults en volwassenen van fundamenteel belang dat zij, in zoverre zij al lezen, niet lezen wat zij al toch al de hele tijd vinden, maar geconfronteerd worden met denkbeelden die hen wellicht schokken. Lectuur is niet bedoeld om je te bevestigen in je wereldbeeld. Boeken moeten werelden voor je openen, ook werelden waar je niet bij wilt horen. Een boek dat is goedgekeurd door een sensitivity reader is een waardeloos boek, omdat het angstvallig en braaf binnen de lijntjes kleurt. Literatuur zal onwelgevallig zijn of zij zal geen bestaansrecht hebben.

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €4 per maand.