Als het goede altijd zegevierde, zou politiek zinloos zijn. Omdat het goede zelden wint, en zeker niet vanzelf, bestaat er een verschil tussen idealen en de werkelijkheid. Politiek is de kunst om in een onvolmaakte wereld het geloof in concrete verbetering niet te verliezen. Macht is voor de politicus wat canvas is voor de schilder en de pen voor de schrijver: het is het instrument dat onontbeerlijk is om visioenen zichtbaar te maken. Het streven naar macht impliceert strategie en zoals het goede soms met inzet van kwade middelen kan worden afgedwongen, zo hoeft sympathie voor de nagestreefde idealen niet per definitie samen te vallen met bewondering voor de gehanteerde tactiek. 

Afgelopen dinsdag volgde ik het Kamerdebat over het eindverslag van informateur Hamer, waarin de motie die opriep om Remkes als informateur te benoemen werd aangenomen. Het debat vond plaats in een nagebouwde Tweede Kamer. Ergens op het terrein van Madurodam hadden ze pietepeuterig getrouw de kamerbankjes en de blauwe stoelen nagemaakt, met een echt driehoekig spreekgestoelte ervoor en piepkleine mensen speelden voor politici. De hoofdrol werd opgeëist door Sigrid Kaag, de leidster van D66. 

D66 is nooit mijn partij geweest, want pragmatisme vind ik geen inspirerend ideaal. De partij heeft oog voor de grootste problemen van deze tijd, het klimaat en de groeiende ongelijkheid ten gevolge van het kapitalisme, maar er zijn andere partijen die daar meer oog voor hebben en daar hardere standpunten over innemen. D66 is het water bij de wijn. Dit gezegd zijnde, heeft de partij zich altijd wel in mijn sympathie kunnen verheugen. Ze zou mijn tweede of derde keuze kunnen zijn, waarmee zij nog altijd minstens vijftien andere in de Tweede Kamer vertegenwoordigde politieke partijen achter zich laat. 

Macht is voor de politicus wat canvas is voor de schilder en de pen voor de schrijver: het is het instrument dat onontbeerlijk is om visioenen zichtbaar te maken

Het streven van D66 naar de formatie van een zo progressief mogelijk kabinet heeft mijn warme sympathie. Het kan mij niet progressief genoeg zijn. Maar bij het zien van het debat van afgelopen dinsdag begonnen mijn twijfels over de strategie van Kaag steeds vastere vormen aan te nemen. 

Laten we vooropstellen dat alles natuurlijk de schuld is van Rutte en Hoekstra, die weigerden over de inhoud te spreken zolang GroenLinks en PvdA in de buurt waren, hoe constructief die partijen zich ook opstelden. Rutte heeft geen haast, hij is toch al premier en omdat hij demissionair is, kan hij niet eens worden weggestuurd. Het is cynisch, maar in strategisch opzicht coherent. Rutte heeft niets te winnen bij een snelle formatie. Hoekstra is gewoon een slecht mens, kortzichtig en arrogant. 

Maar Kaag heeft ook iets uit te leggen, bijvoorbeeld waarom zij de voortzetting van de huidige coalitie blokkeert, terwijl het kabinet niet gevallen is op interne onenigheid en na de verkiezingen een ruimer mandaat heeft dan daarvoor. Deze voortzetting van de huidige coalitie zou op geen enkele manier mijn persoonlijke voorkeur hebben, maar daar gaat het nu even niet om, dat is irrelevant. Het feit is dat die voortzetting onder de vigerende parlementaire mores en tradities een automatisme zou behoren te zijn. Nogmaals, ik ben blij dat Kaag daar niet op inzet, maar dat betekent dus dat ze iets uit te leggen heeft. En dat doet ze slecht. Ze is bewindsvrouwe van het demissionaire kabinet, heeft jaren met haar collega’s samengewerkt en haar roep om een radicale breuk met de vorige regering klinkt ongeloofwaardig als ze daar nog steeds deel van uitmaakt. 

Kaag wil overkomen als de vernieuwer, maar tijdens de talrijke interrupties staat zij achter het spreekgestoelte als een minister die wordt aangevallen en die zich in alle bochten wringt om kritiek te ontwijken in plaats van te weerleggen

Tijdens haar H.J. Schoo-lezing van afgelopen maandag en het debat van de dag erna blijkt dat haar strategie tweeledig is: ze stuurt aan op een conflict met Rutte en blijft halsstarrig inzetten op een progressieve meerderheidscoalitie. Beide onderdelen van deze strategie zijn contraproductief en de combinatie van beide is losgezongen van elke vorm van realisme. In de praktijk stuurt zij hiermee aan op vervroegde verkiezingen, die terecht als een debacle zullen worden beschouwd dat haar persoonlijk zal worden aangerekend. 

En omdat het nu de hele tijd blijkbaar over niets anders dan beeldvorming is gegaan, heb ik daar ook nog wel iets over op te merken. In hun verklaringen tijdens het debat van dinsdag waren zowel Ploumen als Klaver een toonbeeld van helderheid en geloofwaardigheid. Zij zullen een eventueel minderheidskabinet niet gedogen en stemden tegen de motie die Remkes de opdracht gaf de mogelijkheden voor het vormen van een minderheidskabinet te onderzoeken. Bitter, duidelijk, consequent, goed te verkopen. Maar Kaag zwemt. Zij wil overkomen als de vernieuwer, maar tijdens de talrijke interrupties staat zij achter het spreekgestoelte als een minister die wordt aangevallen en die zich in alle bochten wringt om kritiek te ontwijken in plaats van te weerleggen. Haar taal verhult in plaats van helderheid te scheppen en haar claim op nieuw leiderschap verbleekt tot een ongeloofwaardig marketingtrucje. 

Er zijn mensen die voorspellen dat Sigrid Kaag de eerste vrouwelijke premier van Nederland zal zijn. Ik ben bang dat we deze week getuige zijn geweest van het begin van haar roemloze ondergang.