Spring naar de content
bron: ANP

Een finale in Bakoe en hoe het grote geld de laatste lucht uit het voetbal perst

Sport en politiek gescheiden werelden? Frank Heinen wijst u graag op de WK’s in Rusland en Qatar, en de Europa League-finale, woensdag in Bakoe.

Gepubliceerd op:
Geschreven door: Frank Heinen

Overmorgen voetballen Arsenal en Chelsea, buren in Londen, maar wel het soort buren dat zo rijk is dat ze alleen soms het geplof van de ballen op elkanders tennisbaan horen, tegen elkaar om winst in de Europa League. De Europa League is de kiwimilkshake onder de internationale voetbaltoernooien: als er wat te kiezen viel, koos niemand ervoor, maar soms zijn alle andere smaken op en dan doe je het er maar mee.

Die finale wordt gespeeld in Bakoe, de hoofdstad van Azerbeidzjan. Bakoe ligt oostelijker dan Bagdad, al schijnt dat afhankelijk te zijn van waar je woont, is me verteld. Nou ja, naast de deur is het in elk geval niet. Zelf ben ik nooit in Bakoe geweest, maar oud-schaker Gari Kasparov wel. Die is er zelfs geboren. Hij is niet ontzettend enthousiast over Bakoe, aangezien hij en zijn familie er in 1990 vandaan moesten vluchten als gevolg van de pogroms in die stad, waarbij burgers met een Armeense achtergrond (Kasparovs moeder was Armeense) werden opgejaagd, gedood of gedwongen te verdwijnen.

Abboneer op een lidmaadschap

Flinke korting op een digitaal jaarabonnement

Sluit nu voordelig een abonnement af en maak kennis met de journalistieke kracht van HP/De Tijd. (Op elk moment opzegbaar.)

Word abonnee

In diezelfde periode vluchtte de familie van Henrikh Mkhitaryan vanuit Jerevan (Armenië) naar Zuid-Frankrijk. Henrikh was toen pas net geboren. Nu, dertig jaar later, is hij een van Arsenals beste spelers. Hij zal er niet bij zijn woensdag, want Mkhitaryan (achtvoudig Armeens voetballer van het jaar) voelt zich niet veilig in Bakoe. Niet heel vreemd: drie jaar geleden vond er aan de grens van Armenië en Azerbeidzjan een minioorlog plaats waarbij in vier dagen ongeveer tweehonderd doden vielen.

De Azerbeidzjaanse ambassadeur in Groot-Brittannië kon er minder begrip voor opbrengen. Volgens hem zijn sport en politiek twee gescheiden werelden, en aangezien Mkhitaryan zich in de ene wereld begeeft, hoeft hij zich van die andere niets aan te trekken. ‘Hij wordt betaald als voetballer, niet als politicus.’ Het was niet toevallig dat de ambassadeur het principe van betaling aanhaalde: in de wereld waar dit soort dingen zich afspelen is geld nu eenmaal de taal die iedereen begrijpt, het Esperanto van het cynisme.

Als voetbal en politiek twee gescheiden werelden waren geweest, was die finale überhaupt nooit in Bakoe georganiseerd. En de Europese Spelen van 2016 niet, en die vier wedstrijden op het EK van 2020 niet en de Formule 1-race die daar sinds 2016 plaatsvindt ook niet – al kan dat laatste ook samenhangen met een geinig investerinkje van een wormvormig aanhangsel van het koningshuis aldaar, dat komt in de beste landen voor. In Azerbeidzjan is geld te verdienen, want het land bezit een kolossale olievoorraad – een niet onaardig detail, aangezien de winnaar van de finale vooraf al bekend is: de kerosineboeren die een serie volstrekt overbodige retourtjes Engeland – Azerbeidzjan mogen bijschrijven.

Armenië, waar Mkhitaryan vandaan komt, is geen rijk land. Het belangrijkste sporttoernooi dat Jerevan de laatste decennia heeft mogen organiseren, zijn de Pan-Armeense spelen, een soort Olympische Spelen voor atleten met Armeense roots. In Jerevan is net effe wat minder geld te graaien.

Voor geld moet in het voetbal alles wijken. Jonathan Liew formuleerde het in The Independent als volgt: ‘Het zwarte goud wrikt zelfs de deuren open die het meest op slot lijken te zitten.’ En zo worden er WK’s georganiseerd in Rusland en Qatar,  wordt er gefietst in Dubai en overwinterd in Florida. En dan kun je wel blijven volhouden dat sport en politiek niets met elkaar te maken hebben, dat jij gewoon lekker wilt sporten, maar die vlieger gaat al lang niet meer op. Verdediger Dan Mori kon een paar jaar geleden niet mee op wintertrainingskamp met Vitesse, omdat hij uit Israël kwam en de Verenigde Arabische Emiraten Israël niet als land erkennen. Dit seizoen nog liet Xherdan Shaqiri, Liverpools machtige Kuifarend van Giljan, de CL-wedstrijd tegen Rode Ster Belgrado aan zich voorbijgaan omdat hij daar, als Zwitser met Kosovaarse roots, zijn leven niet zeker was. Voor Mkhitaryan wordt het woensdag de derde keer dat hij een wedstrijd in Azerbeidzjan aan zich voorbij moet laten gaan, maar de eerste keer dat dit een wedstrijd betreft die zogenaamd ‘op neutraal terrein’ gespeeld wordt.

Arsenal moet het niet alleen zonder Mkhitaryan doen, woensdag; er zullen ook nauwelijks supporters in het stadion zitten. De twee finalisten samen kregen ongeveer 6.000 kaartjes toegewezen, 17 procent van het totaal aan beschikbare tickets – de rest ging naar sponsors en bobo’s en lokale generaals en andere types, de pissebedden die krioelen onder elke tegel die je in het moderne voetbal probeert te lichten. En zelfs die zesduizend kaartjes kregen de clubs aan de straatstenen niet kwijt. Het zou er mee te maken kunnen hebben dat vliegtickets richting Bakoe deze week ongeveer 1.500 euro doen, terwijl een hotelkamer zonder stapelbed of kleinvee op het balkon ruim boven de duizend euro per nacht moet kosten. Prima, dan maar een finale zonder fans. Liever geld dan een ziel.

Sjoerd Mossou ontrafelde in zijn column in het Algemeen Dagblad vorige week de Britse hypocrisie over deze finale. Chelsea is de club die als eerste het schip met roebels zijn poorten liet binnenvaren en zijn ziel verkocht aan een schim met een baardje, en Arsenal (dat sinds een aantal jaar niet meer op Highbury speelt maar in het ‘Emirates Stadium’) staat erom bekend krankzinnige toegangsprijzen te vragen. Bovendien zat er in het bestuur dat het twee jaar geleden een goed idee vond om Bakoe deze finale te gunnen ook een Arsenal-hotemetoot. Conclusie: je kunt je ziel aan de duivel verkopen en een aardig winstje maken, maar verwacht niet dat het zonder gevolgen blijft.

Arsenal had natuurlijk kunnen zeggen: wij spelen niet in een gevaarlijke oliebeluithoek van Europa als onze sterspeler daar niet mee naar toe kan. Maar dat was vanaf het begin uitgesloten, zoals het ook uitgesloten was dat de UEFA het hele zaakje lekker naar Londen had verplaatst, of de spelers van Chelsea en Arsenal de wedstrijd op eigen houtje hadden geboycot, of de tv-stations, of, of…

Wie ooit gejudoot heeft, weet wat het is om in een houdgreep te liggen terwijl er een kolos op je borst ligt. In het begin probeer je je uit alle macht los te kronkelen, even lijkt het nog te lukken ook, maar de kolos wijkt niet en dan merk je hoe je je met elke beweging verder vast draait. Na nog wat halfslachtige stuiptrekkingen geef je het op. Je ligt nu doodstil, alle lucht uit je longen geperst. Het enige wat je nu nog kunt doen, is afkloppen.

Het geld is de onbeweeglijke reus, stukjes als deze zijn de laatste stuiptrekkingen en het internationale voetbal is het jochie onderop, dat zich afvraagt waarom het in vredesnaam ooit op judo is gegaan.