Ze worden de ‘Strava-aso’s’ genoemd, want de app waarop je kunt aflezen hoe snel je een bepaald parcours hebt afgelegd op je racefiets en waarmee je jezelf kunt opzwepen om, met de juiste rugwind, je persoonlijke records te breken, heet Strava. Ze zijn steeds vaker in het nieuws als onderwerp van wanhopige, verontwaardigde en woedende opiniestukken, want de amateurwielrenners die met hun in aerodynamische lycrapakjes gepropte bierbuiken op vederlichte en peperdure carbonfietsjes alleen of in pelotons over de openbare weg razen veroorzaken overlast en een gevaar voor de veiligheid van andere fietsers en voetgangers. 

Deze week stond er nog een uitgebreide reportage in NRC Handelsblad over smalle dijk langs de Vecht op de idyllische route tussen Utrecht en Amsterdam, waar scheldpartijen, ruzies en ongelukken aan de orde van de dag zijn en waar de bewoners inmiddels in opstand zijn gekomen tegen de wielrenamateurs. “Vooral in het weekeinde is het ontzettend druk”, zegt Kees Hobo uit Loenen aan de Vecht in dat artikel. “De wielrenners willen tussen de wandelaars en auto’s door. Ze raken geïrriteerd. Laatst is de spiegel van mijn auto kapotgeslagen. Ik moest afremmen voor een invalidenvoertuig en enkele gewone fietsers. Een wielrenner wurmt zich er tussen, is boos en geeft een klap op mijn spiegel en rijdt als een speer door. Uit bozigheid.” “Pure agressie,” voegt zijn vrouw Liesbeth toe. “Ze zijn opgefokt en willen per se hun snelheid halen,” concludeert Kees. “Dat verdraagt zich niet met de smalle weg.”

De situatie op de smalle dijk langs de Vecht zou een metafoor kunnen zijn voor heel veel conflicten die de Nederlandse samenleving de laatste tijd steeds meer op scherp zetten en dreigen te verscheuren. De schilderachtige route is een openbare weg en daarmee per definitie een gedeelde ruimte. Wie gebruik maakt van de weg over de dijk, weet dat hij andere weggebruikers zal tegenkomen en zou de weg daarom moeten betreden met een houding van coöperatieve inschikkelijkheid. Maar precies die houding is nu juist toevallig hopeloos uit de mode geraakt. Zoals de wielrenners de openbare ruimte met agressieve vanzelfsprekendheid opeisen voor zichzelf en voor de vrijheid hun eigen individuele behoeften te bevredigen, zo is het overal in de maatschappij in de mode geraakt om voor alles eerst maar eens even strijdbaar en luidkeels op te komen voor het eigenbelang. 

De samenleving wordt tegenwoordig beschouwd als een hinderlijke massa andersdenkenden waarop vrijheden en privileges moeten worden bevochten

Het is de kern van het boerenprotest, van verschillende vormen van identiteitspolitiek en van de opstand tegen de coronamaatregelen. De georganiseerde en gekanaliseerde verontwaardiging over al deze thema’s wordt gevoed door de gedachte dat je als individu of als groep voor jezelf moet opkomen en je rechten moet opeisen. Net zoals de wielrenners langs de Vecht geen rekening wensen te houden met het feit dat ook anderen gebruik maken van diezelfde weg, zo gaat protest tegen maatregelen om de uitstoot van stikstof te beperken, tegen de afschaffing van Zwarte Piet of tegen de mondkapjes op doelbewuste, assertieve en agressieve wijze voorbij aan het feit dat anderen last hebben van de vrijheid die de verontwaardigden voor zichzelf opeisen. De openbare weg wordt niet langer als een openbare weg gezien, maar als privé-eigendom van de toevallige hardwerkende belastingbetaler die er met zijn carbonfiets en Strava-app overheen wil jakkeren en de samenleving wordt niet langer beschouwd als een samenleving maar als een hinderlijke massa andersdenkenden waarop vrijheden en privileges moeten worden bevochten. 

En je kunt het hen niet eens kwalijk nemen dat zij zo denken. Dit is de vrucht van een paar decennia neoliberaal evangelie. We hebben inmiddels een hele generatie opgevoed met het idee dat de samenleving bestaat uit winnaars en verliezers en dat het leven een strijd is waarin je voor je eigen belangen moet opkomen en je eigen vrijheden op die van anderen moet bevechten. We hebben een hele generatie opgevoed tot ondernemers, die volgens het neoliberale evangelie de hoogste menssoort zijn, en we moeten niet verbaasd opkijken dat niemand nog gelooft in altruïsme, want een altruïstische ondernemer is een slechte ondernemer. 

Je eerste gedachte moet de ander zijn en niet jezelf. Je moet nadenken over je plichten voordat je over je rechten begint. Dat is de enige manier waarop een samenleving kan gedijen. Maar terwijl ik dit opschrijf, besef ik hoe hopeloos ver verwijderd we zijn geraakt van deze gedachte.